Το ασυνείδητο και το σώμα
Μετά τον Φρόυντ, πέραν των δυο αυτών εννοιών, είναι δυο εκφάνσεις του πραγματικού στις οποίες ο ψυχαναλυτής πρέπει να επικεντρωθεί. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η ψυχανάλυση, είναι η αγωγή που αποβλέπει να προσδώσει τη δέουσα βαρύτητα στο ασυνείδητο ενός υποκειμένου και στους μηχανισμούς του, ώστε να επενεργήσει στη δυσλειτουργία του σώματός του και στον συμπτωματικό του χαρακτήρα. Είναι η λογική της φροϋδικής ανακάλυψης του ενορμητικού σώματος και του ομιλούντος σώματος των υστερικών: δηλαδή ένα σώμα δυσλειτουργικό, το οποίο υποφέρει από το ασυνείδητο τους και καθίσταται θεραπεύσιμο μέσω της ομιλίας.
Χωρίς αμφιβολία, το ασυνείδητο έχει πραγματικές επιπτώσεις στο σώμα και το ερώτημα που παραμένει ανοιχτό είναι στο πως και ως που φθάνουν αυτές οι επιπτώσεις. Ο Λακάν θα διαβάσει στο Φρόυντ ότι, ως ομιλούντα όντα, είμαστε αποστερημένοι από το φυσικό μας σώμα, και αυτό λόγω της επίπτωσης ενός ασυνειδήτου καθορισμένου από τη γλώσσα (langage).
Μας απομένει ένα σώμα το λεγόμενο ενορμητικό, χωρίς τη φυσική του υπόσταση λόγω του αιτήματος… που παραχωρεί θέση στην αποκρυπτογράφιση μέσω της ομιλίας, αλλά όxι χωρίς το τμήμα του πραγματικού το οποίο γρήγορα αντιστάθηκε στην φροϋδική ερμηνεία.
Είναι επίσης μόνο ο Λακάν που θα αναδείξει μια άλλη επίπτωση της γλώσσας (langage), που θα έκανε το ασυνείδητο σαν σώμα. Θα το ονομάσει “lalangue” για το ασυνείδητο, και “απολαμβάνουσα υπόσταση” (1) για το σώμα, αλλά όμως αυτή η επίπτωση θα πρέπει να εννοηθεί πριν το ενορμησιακό σώμα, πριν την είσοδο του υποκειμένου στο πραγματικό, στην ομιλία. Θα ήταν αίφνης μη αποκρυπτογραφίσημο και θα έμοιαζε να κλείνει τη πόρτα στη φρουδική ερμηνεία… εκτός εάν ετύγχανε μιας σοβαρής αναθεώρησης. Θα πρέπει λοιπόν, χάριν της διδασκαλία μας να επανέλθουμε σε αυτά τα δύο ερωτήματα “τι είναι το ασυνείδητο;” και “τι είναι ένα σώμα;”, αλλά αυτό αναδεικνύει το τρίτο ερώτημα το οποίο είναι σημαντικό για την ψυχανάλυση και το οποίο συνάγεται ως καθοριστικό για την πρακτική της: δηλαδή “Πως το ασυνείδητο, δομημένο σαν μια γλώσσα, επιδρά στο σώμα;”.
Διότι είναι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα την οποία προσμένει ο αναλυτής – απάντηση εν τη πράξει σε κάθε αγωγή βεβαίως – αλλά απάντηση η οποία δεν αρκεί αν δεν συνεχίσουμε να σκεπτόμαστε το ερώτημα όπως μας έχουν υποδείξει ο Φρουντ και ο Λακάν. Είναι η λογική της διδασκαλίας μας. Ο Λακάν, επίσης, φαίνεται να είπε ότι αυτά τα ερωτήματα θα είναι καθοριστικά για την ψυχανάλυση στο βαθμό που αυτά θα αναδειχθούν στον ακριβή χρόνο της συνάντησης της υποκειμενικότητας με το λόγο (discours) της εποχής μας.
Μετάφραση: Ειρήνη Βέκκου Lacan J, Ακόμη, Σεμινάριο XX, Paris , Seuil 1975, Μάθημα τις 19 Δεκεμβρίου 1972, σ. 26
Εισηγητές
-
Ευαγγελία Κομματά
-
Στέλιος Μωριάτης