Μηνιαίο πρόγραμμα δραστηριοτήτων

Ο Φρόυντ μεταξύ 1897 και 1914, αναγάγει το ρόλο του φαντασιακού αλλά και του πραγματικού στους μηχανισμούς του ασυνείδητου, πράγμα το οποίο επέτρεψε τους ψυχαναλυτές, κατ’ αρχάς να μετατρέψουν το φαντασιακό σε ένα άλλο πραγματικό και εν συνεχεία να αναζητήσουν σε αυτό τον κανόνα του πραγματικού. Το φαντασιακό δεν είναι της τάξεως του ψευδαισθητικού το οποίο πλαισιώνεται από μια ιδέα. Είναι εκείνο που επέτρεψε στον Φρόυντ να ανιχνεύσει στα μορφώματα του ασυνειδήτου, με τα οποία γαλουχήθηκαν οι υπέρμαχοι της θεωρίας του, τον συμβολικό προσδιορισμό στον οποίο υποτάσσεται η φαντασιακή λειτουργία είτε πρόκειται για τον μηχανισμό της λεκτικής λήθης είτε για τη δομή του φετιχισμού. Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι η επιμονή στην ανάλυση της νεύρωσης ανέδειξε την δυναμική του Οιδιπόδειου συμπλέγματος και παράλληλα διασφάλισε την σύζευξη του φαντασιακού με την συμβολική τάξη η οποία επιβάλλει στον αναλυτή να μην προσπερνά τον τόπο του Άλλου, ο οποίος όντας εκεί, συνοδεύει αυτόν που μιλάει. Η ανάγνωση των έργων του Φρόυντ και του Λακάν κατά την περυσινή περίοδο μας παρείχε την δυνατότητα να διακρίνουμε τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο αμφότεροι προσεγγίζουν το θέμα της επιθυμίας. Πολύ συνοπτικά, σκιαγραφήσαμε τα βασικά χαρακτηριστικά των θεωρητικών τους επεξεργασιών και καταλήξαμε να διατυπώσουμε τις βασικές παραμέτρους με τις οποίες συνδέονται. Οδηγηθήκαμε στην επεξεργασία του κεφαλαίου IV του ανέκδοτου κειμένου του Λακάν, Η αμφισβήτηση του ψυχαναλυτή, υπό τον τίτλο, Μια λογική όσον αφορά την τυποποίηση της επιθυμίας, η οποία αναδεικνύει την διαδρομή που ακολουθεί η αναλυτική διαδικασία με στόχο την ανάδειξη της επιθυμίας του υποκειμένου αλλά και την λογική σχέση του σημαίνοντος το οποίο υπαγορεύει το απροσδιόριστο του ασυνειδήτου. Από αυτή την άποψη το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με την αδιαφάνεια του πραγματικού το οποίο εισάγει την ίδια την απροσδιοριστία του σημαίνοντος και τον διχασμό του υποκειμένου, $. Πράγματι εκείνο που συνδέει το νευρωτικό υποκείμενο με την απόλαυση...

Continue Reading

   Ο Λακάν υποστηρίζει πως το παιδί είναι κυριολεκτικά ένας αναλυόμενος όπως κι ένας ενήλικας, ενώ η μεταβίβαση αποτελεί προϋπόθεση τόσο για τον έναν όσο και για τον άλλον.     Ο αναλυτής θέτει ως στόχο να αναγνωρίσει την ιδιαιτερότητα του συμπτώματος του παιδιού, καθώς και την ιδιαιτερότητα της επιθυμίας του, έχοντας επίγνωση ότι το συγκεκριμένο εγχείρημα υπόκειται στη συγκατάθεση του Άλλου.     Ποια θέση καλείται όμως να πάρει ο αναλυτής στη μεταβίβαση με το παιδί και στην σχέση του με τον Άλλο, προκειμένου να ακούσει το αίτημα του παιδιού και να διευθύνει την θεραπεία κατά τρόπο ώστε να επιτρέψει την ανάδυση της επιθυμίας του; Για τον Λακάν η επιθυμία των γονέων είναι αυτή η οποία καθορίζει την ύπαρξη του υποκειμένου, ενώ όσον αφορά το σύμπτωμα του παιδιού, αυτό, είτε απορρέει απ’ ό,τι συμπτωματικό ενέχεται στο γονεϊκό ζεύγος, είτε από την φαντασίωση της μητέρας¹.     Σε κάθε περίπτωση όμως προκειμένου να προλειάνουμε το έδαφος για να αναρωτηθούμε τι είναι αυτό που επαναλαμβάνει το σύμπτωμα, καλούμαστε να προσδιορίσουμε την εμβέλεια αυτού που επαναλαμβάνει ο λόγος². Το σημαίνον άλλωστε είναι το συνεκτικό στοιχείο ανάμεσα σε περισσότερες από μία σημασίες. Κατά συνέπεια, τις καταστάσεις το ίδιο δεν τις αναπαράγει, αλλά τις μετασχηματίζει, τις αναδημιουργεί… Κατά τη μυθική ανάπτυξη ενός συμπτωματικού συστήματος σημαινόντων, πρέπει πάντοτε να εξετάζουμε τόσο τη συστηματική συνοχή του σε κάθε στιγμή, όσο και το είδος ανάπτυξης που το χαρακτηρίζει κατά την διαχρονία³.     Τι είναι τελικά πραγματικά το παιδί για τη μητέρα και τι είναι αυτό που το απομακρύνει από τον παράδεισο της παραπλάνησης αν και πρόκειται για ένα τόσο ικανοποιητικό παιχνίδι; ¹ Σημείωμα για το παιδί, περιοδικό Fort-Da τεύχος Α’, Εκδόσεις Ψυχογιός ² Το σεμινάριο για το “κλεμμένο γράμμα”, Πατάκης, 2010 ³ Η σχέση αντικειμένου, Εκδόσεις Ψυχογιός Εισηγήτρια: Άννα Χριστοδουλάκη   Ημερομηνίες: 11 Νοεμβρίου 2023 •...

Continue Reading

Οι όροι που συγκροτούν τον τίτλο του εν λόγω κειμένου, και που προέρχονται τόσο από την φιλοσοφία, όσο και από την ψυχανάλυση, σηματοδοτούν την απόπειρα του Λακάν να ορίσει, αλλά και να αποσαφηνίσει το θεωρητικό πλαίσιο εντός του οποίου επιχειρεί να εγγράψει την ψυχανάλυση, ως λόγο διαφορετικό από εκείνον της ψυχολογίας του βάθους. Απόδειξη η διαρκής συνομιλία που εγκαθιδρύει είτε άμεσα είτε έμμεσα, αλλά και καθ’ όλη την διάρκεια της διδασκαλίας του, τόσο με τα κείμενα  του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη,  όσο και με εκείνα του Κάντ, του Χέγκελ, του Χάιντεγκερ, του Μερλώ Ποντύ αλλά και άλλων. Έτσι στα πλαίσια αυτά θα μπορούσε να θεωρηθεί  ότι το συγκεκριμένο κείμενο του Λακάν ενώ ξεκινάει με μια αναφορά, κατά κάποιο τρόπο φιλοσοφική, εννοώντας την Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ την οποία δεν διστάζει να εκλάβει ως πηγή έμπνευσης, -«Ως εκ τούτου και ας το αντιληφθούμε εδώ, η εντελώς διδακτική αναφορά την οποία προσλάβαμε από τον Χέγκελ, ώστε αυτή να εισακουσθεί έχοντας ως στόχο την κατάρτιση που είναι η δική μας, αφορά εκείνο που ως προς το ερώτημα του υποκειμένου, η ψυχανάλυση το ανατρέπει ολοσχερώς»– ολοκληρώνεται με μια αναφορά η οποία εμφανώς παραπέμπει στον Φρόυντ: « Ο ευνουχισμός σημαίνει ότι η απόλαυση πρέπει να απορριφθεί ώστε να μπορεί να αρθεί στην υπό την ανεστραμμένη της μορφή κλίμακα του Νόμου της επιθυμίας»[1].  Πιο συγκεκριμένα αν και ο όρος ανατροπή παραπέμπει γενικότερα σε μια πράξη η οποία έχει ως στόχο να υπονομεύσει, τόσο τις ισχύουσες αξίες όσο και τις ισχύουσες συνθήκες, στην προκειμένη περίπτωση, αφορά την ανατροπή του ίδιου του υποκειμένου. Τι όμως υποδηλώνει η ανατροπή του υποκειμένου; Ότι το υποκείμενο θα ανατρέψει τις ισχύουσες συνθήκες ή ότι το ίδιο το υποκείμενο, ως παγιωμένη συνθήκη θα ανατραπεί; Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Λακάν κάνει χρήση του εν λόγω όρου, αφού είχε ήδη αναφερθεί...

Continue Reading

Ο Φρόυντ μεταξύ 1897 και 1914, αναγάγει το ρόλο του φαντασιακού αλλά και του πραγματικού στους μηχανισμούς του ασυνείδητου, πράγμα το οποίο επέτρεψε τους ψυχαναλυτές, κατ’ αρχάς να μετατρέψουν το φαντασιακό σε ένα άλλο πραγματικό και εν συνεχεία να αναζητήσουν σε αυτό τον κανόνα του πραγματικού. Το φαντασιακό δεν είναι της τάξεως του ψευδαισθητικού το οποίο πλαισιώνεται από μια ιδέα. Είναι εκείνο που επέτρεψε στον Φρόυντ να ανιχνεύσει στα μορφώματα του ασυνειδήτου, με τα οποία γαλουχήθηκαν οι υπέρμαχοι της θεωρίας του, τον συμβολικό προσδιορισμό στον οποίο υποτάσσεται η φαντασιακή λειτουργία είτε πρόκειται για τον μηχανισμό της λεκτικής λήθης είτε για τη δομή του φετιχισμού. Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι η επιμονή στην ανάλυση της νεύρωσης ανέδειξε την δυναμική του Οιδιπόδειου συμπλέγματος και παράλληλα διασφάλισε την σύζευξη του φαντασιακού με την συμβολική τάξη η οποία επιβάλλει στον αναλυτή να μην προσπερνά τον τόπο του Άλλου, ο οποίος όντας εκεί, συνοδεύει αυτόν που μιλάει. Η ανάγνωση των έργων του Φρόυντ και του Λακάν κατά την περυσινή περίοδο μας παρείχε την δυνατότητα να διακρίνουμε τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο αμφότεροι προσεγγίζουν το θέμα της επιθυμίας. Πολύ συνοπτικά, σκιαγραφήσαμε τα βασικά χαρακτηριστικά των θεωρητικών τους επεξεργασιών και καταλήξαμε να διατυπώσουμε τις βασικές παραμέτρους με τις οποίες συνδέονται. Οδηγηθήκαμε στην επεξεργασία του κεφαλαίου IV του ανέκδοτου κειμένου του Λακάν, Η αμφισβήτηση του ψυχαναλυτή, υπό τον τίτλο, Μια λογική όσον αφορά την τυποποίηση της επιθυμίας, η οποία αναδεικνύει την διαδρομή που ακολουθεί η αναλυτική διαδικασία με στόχο την ανάδειξη της επιθυμίας του υποκειμένου αλλά και την λογική σχέση του σημαίνοντος το οποίο υπαγορεύει το απροσδιόριστο του ασυνειδήτου. Από αυτή την άποψη το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με την αδιαφάνεια του πραγματικού το οποίο εισάγει την ίδια την απροσδιοριστία του σημαίνοντος και τον διχασμό του υποκειμένου, $. Πράγματι εκείνο που συνδέει το νευρωτικό υποκείμενο με την απόλαυση...

Continue Reading

Οι όροι που συγκροτούν τον τίτλο του εν λόγω κειμένου, και που προέρχονται τόσο από την φιλοσοφία, όσο και από την ψυχανάλυση, σηματοδοτούν την απόπειρα του Λακάν να ορίσει, αλλά και να αποσαφηνίσει το θεωρητικό πλαίσιο εντός του οποίου επιχειρεί να εγγράψει την ψυχανάλυση, ως λόγο διαφορετικό από εκείνον της ψυχολογίας του βάθους. Απόδειξη η διαρκής συνομιλία που εγκαθιδρύει είτε άμεσα είτε έμμεσα, αλλά και καθ’ όλη την διάρκεια της διδασκαλίας του, τόσο με τα κείμενα  του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη,  όσο και με εκείνα του Κάντ, του Χέγκελ, του Χάιντεγκερ, του Μερλώ Ποντύ αλλά και άλλων. Έτσι στα πλαίσια αυτά θα μπορούσε να θεωρηθεί  ότι το συγκεκριμένο κείμενο του Λακάν ενώ ξεκινάει με μια αναφορά, κατά κάποιο τρόπο φιλοσοφική, εννοώντας την Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ την οποία δεν διστάζει να εκλάβει ως πηγή έμπνευσης, -«Ως εκ τούτου και ας το αντιληφθούμε εδώ, η εντελώς διδακτική αναφορά την οποία προσλάβαμε από τον Χέγκελ, ώστε αυτή να εισακουσθεί έχοντας ως στόχο την κατάρτιση που είναι η δική μας, αφορά εκείνο που ως προς το ερώτημα του υποκειμένου, η ψυχανάλυση το ανατρέπει ολοσχερώς»– ολοκληρώνεται με μια αναφορά η οποία εμφανώς παραπέμπει στον Φρόυντ: « Ο ευνουχισμός σημαίνει ότι η απόλαυση πρέπει να απορριφθεί ώστε να μπορεί να αρθεί στην υπό την ανεστραμμένη της μορφή κλίμακα του Νόμου της επιθυμίας»[1].  Πιο συγκεκριμένα αν και ο όρος ανατροπή παραπέμπει γενικότερα σε μια πράξη η οποία έχει ως στόχο να υπονομεύσει, τόσο τις ισχύουσες αξίες όσο και τις ισχύουσες συνθήκες, στην προκειμένη περίπτωση, αφορά την ανατροπή του ίδιου του υποκειμένου. Τι όμως υποδηλώνει η ανατροπή του υποκειμένου; Ότι το υποκείμενο θα ανατρέψει τις ισχύουσες συνθήκες ή ότι το ίδιο το υποκείμενο, ως παγιωμένη συνθήκη θα ανατραπεί; Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Λακάν κάνει χρήση του εν λόγω όρου, αφού είχε ήδη αναφερθεί...

Continue Reading

Εφόσον και το παραλήρημα και η φαντασίωση μαρτυρούν και τα δύο μια αποκλίνουσα σχέση με την πραγματικότητα, όπως συμπεραίνει ο Φρόυντ, τότε τι μας επιτρέπει να τα διαχωρίσουμε; Εάν η ψυχική πραγματικότητα είναι εκ φύσεως υποκειμενική, όπως βεβαιώνει ο Λακάν συμφωνώντας με τον πατέρα της ψυχανάλυσης, τι είναι αυτό που διαφοροποιεί το νευρωσικό υποκείμενο από το ψυχωσικό; Για να απαντήσει στο ερώτημα, ο Λακάν εισάγει τις έννοιες του Συμβολικού, του Εικονοφαντασιακού και του Πραγματικού μέσα από τις οποίες επαναπροσδιορίζει την έννοια του ασυνειδήτου σε άμεση συνάρτηση με τη γλώσσα και το σημαίνον. Εξηγεί την ψυχωτική δομή με άξονα την απουσία ενός σημαίνοντος, του Ονόματος του Πατέρα, απουσία η οποία διαταράσσει τη σχέση του ψυχωσικού υποκειμένου με το λόγο, ενώ το παραλήρημα αποτελεί μια απόπειρα αποκατάστασης αυτής της σχέσης. Αυτή η σχέση του υποκειμένου με το λόγο, η οποία καθορίζει τη διαφοροδιαγνωστική κλινική, θα αποτελέσει το κύριο θέμα αυτού του σεμιναρίου. Ημερομηνίες: 24 Νοεμβρίου 2023 • 15 Δεκεμβρίου 2023 • 19 Ιανουαρίου 2024 • 8 Μαρτίου 2024 • 12 Απριλίου 2024 • 14 Ιουνίου 2024 Εισηγήτρια: Θώμη Μανωλοπούλου Βιβλιογραφία: Freud, S., Κείμενα για την παράνοια και τις ψυχώσεις, Εκδόσεις Principia, 2016. Freud, S., Πέντε ιστορικά ασθένειας, Ο πρόεδρος Σρέμπερ, Εκδόσεις Επίκουρος, 2014. Lacan, J., Σεμινάριο ΙΙΙ, Οι ψυχώσεις, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2013. Lacan, J., Περί ενός προκαταρκτικού ερωτήματος σε κάθε πιθανή θεραπευτική αγωγή της ψύχωσης, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου, 2008. Lacan, J., Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση, Εκδόσεις Εκκρεμές, 2005. Cl.rambault, G. De, Οι χρόνιες ψευδαισθητικές ψυχώσεις. Παρουσίαση ασθενούς, (1923), μτφρ. Κ. Τσάμπουρας, στο Σύναψις, τεύχος 46 [2017 – τόμος 13], σσ. 70- 78.

Ο Φρόυντ μεταξύ 1897 και 1914, αναγάγει το ρόλο του φαντασιακού αλλά και του πραγματικού στους μηχανισμούς του ασυνείδητου, πράγμα το οποίο επέτρεψε τους ψυχαναλυτές, κατ’ αρχάς να μετατρέψουν το φαντασιακό σε ένα άλλο πραγματικό και εν συνεχεία να αναζητήσουν σε αυτό τον κανόνα του πραγματικού. Το φαντασιακό δεν είναι της τάξεως του ψευδαισθητικού το οποίο πλαισιώνεται από μια ιδέα. Είναι εκείνο που επέτρεψε στον Φρόυντ να ανιχνεύσει στα μορφώματα του ασυνειδήτου, με τα οποία γαλουχήθηκαν οι υπέρμαχοι της θεωρίας του, τον συμβολικό προσδιορισμό στον οποίο υποτάσσεται η φαντασιακή λειτουργία είτε πρόκειται για τον μηχανισμό της λεκτικής λήθης είτε για τη δομή του φετιχισμού. Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι η επιμονή στην ανάλυση της νεύρωσης ανέδειξε την δυναμική του Οιδιπόδειου συμπλέγματος και παράλληλα διασφάλισε την σύζευξη του φαντασιακού με την συμβολική τάξη η οποία επιβάλλει στον αναλυτή να μην προσπερνά τον τόπο του Άλλου, ο οποίος όντας εκεί, συνοδεύει αυτόν που μιλάει. Η ανάγνωση των έργων του Φρόυντ και του Λακάν κατά την περυσινή περίοδο μας παρείχε την δυνατότητα να διακρίνουμε τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο αμφότεροι προσεγγίζουν το θέμα της επιθυμίας. Πολύ συνοπτικά, σκιαγραφήσαμε τα βασικά χαρακτηριστικά των θεωρητικών τους επεξεργασιών και καταλήξαμε να διατυπώσουμε τις βασικές παραμέτρους με τις οποίες συνδέονται. Οδηγηθήκαμε στην επεξεργασία του κεφαλαίου IV του ανέκδοτου κειμένου του Λακάν, Η αμφισβήτηση του ψυχαναλυτή, υπό τον τίτλο, Μια λογική όσον αφορά την τυποποίηση της επιθυμίας, η οποία αναδεικνύει την διαδρομή που ακολουθεί η αναλυτική διαδικασία με στόχο την ανάδειξη της επιθυμίας του υποκειμένου αλλά και την λογική σχέση του σημαίνοντος το οποίο υπαγορεύει το απροσδιόριστο του ασυνειδήτου. Από αυτή την άποψη το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με την αδιαφάνεια του πραγματικού το οποίο εισάγει την ίδια την απροσδιοριστία του σημαίνοντος και τον διχασμό του υποκειμένου, $. Πράγματι εκείνο που συνδέει το νευρωτικό υποκείμενο με την απόλαυση...

Continue Reading

   Η φροϋδική έννοια της ενόρμησης του θανάτου, ως πέραν της αρχής της ευχαρίστησης, η οποία καθορίζει και την αρχή της επανάληψης, οδήγησε τον Λακάν στην τυποποίηση της κατηγορίας του πραγματικού, με στόχο να αποδείξει ότι η σχέση του υποκειμένου με το πραγματικό, ως αυτό που έρχεται πάντα στην ίδια θέση, εξαρτάται τόσο από την σχέση του με την απόλαυση όσο και με την επιθυμία, σε συνδυασμό με την λειτουργία τους στα πλαίσια της φαντασίωσης.    Η διάκριση μεταξύ επιθυμίας και πεδίου της απόλαυσης τοποθετείται στις απαρχές της δεκαετίας του ’60 όταν ο Λακάν επιχειρεί να ενσωματώσει τους δύο όρους, ήτοι το $ ως υποκείμενο του ασυνειδήτου και το αντικείμενο μικρό α, ως το υπόλοιπο της σημαίνουσας διαδικασίας η οποία συνδέει το υποκείμενο με τον Άλλο, στον γνωστό τύπο της φαντασίωσης $◊α.    Η επιθυμία, ούσα η επιθυμία του Άλλου είναι εκείνη που υποχρεώνει το υποκείμενο να καταφύγει στην εν λόγω φαντασίωση η οποία ως άμυνα αλλά και ως διαμεσολάβηση που απορρέει από την ικανοποίηση που ενέχει το αίτημα, του επιτρέπει όχι μόνο να προσδιορίζεται αλλά και να αποχωρίζεται απ’ αυτήν. Η φαντασίωση, συνιστά όχι μόνο απάντηση του υποκειμένου έναντι της επιθυμίας του Άλλου αλλά και τόπο συγκρότησης της ίδιας του της επιθυμίας, και μάλιστα μέσω του αντικειμένου μικρού α το οποίο καθίσταται, κατ’ αυτόν τον τρόπο, φορέας της. Υπό αυτή την έννοια το αντικείμενο μικρό α ως “αντικείμενο της επιθυμίας” αλλά και ως “αντικείμενο αίτιο” της επιθυμίας, μπορεί να θεωρηθεί ως επίπτωση της τομής, που είναι ενδιάθετη, εξαιτίας του σημαίνοντος, στον λόγο του υποκειμένου, αλλά και εκείνης που απορρέει από την σχέση του με τον Άλλο.    Ως επίπτωση επομένως του αποχωρισμού του υποκειμένου από τον Άλλο, το αντικείμενο μικρό α ως μέρος του ίδιου του υποκειμένου που εκπίπτει, είναι εκείνο που λειτουργώντας κατά τα πρότυπα του χαμένου αντικειμένου...

Continue Reading