Το ανυπόφορο του υποκειμένου

«Ένα σημαίνον εκπροσωπεί ένα υποκείμενο για ένα άλλο σημαίνον», δηλώνει ο Λακάν πολλές φορές μέσα στη διδασκαλία του. Ο αναλυόμενος δεν έχει άλλο τρόπο από το να ξεδιπλώσει την σημαίνουσα αλυσίδα του με τον ελεύθερο συνειρμό. Τα κύρια σημαίνοντα είναι αυτά που θα τον οδηγήσουν στο Πραγματικό του συμπτώματος του. Διότι ο αναλυόμενος, προκειμένου να οδηγηθεί σ’ αυτό το αδύνατο το οποίο δεν μπορεί να ειπωθεί αλλά που δεν παύει να μη γράφεται, δεν έχει άλλο τρόπο από την ομιλία. Ο Λόγος (langage) δεν μπορεί να περιλάβει το Όλο της δομής του υποκειμένου. Πάντα υπάρχει ένα υπόλοιπο το οποίο δεν μπορεί να γραφεί στη δομή του Λόγου. Παρ’ όλα αυτά το υποκείμενο αποπειράται να εγγράφει το Όλο μέσα στο λόγο. Είναι εκεί που το υποκείμενο προσκρούει στο φραγμό της φαντασίωσης. Όμως η φαντασίωση αυτό που περιλαμβάνει δεν είναι παρά το Ένα της συγχώνευσης. Εξαπάτηση -πρώτο ψεύδος κατά το Φρόυντ. διότι το υποκείμενο δεν είναι το σημαίνον αλλά το σημαίνον είναι ο εκπρόσωπος του στη σημαίνουσα αλυσίδα. Το υποκείμενο προσκρούει σ’ αυτό το αδύνατο διότι ούτε το Φαντασιακό, ούτε το συμβολικό δύνανται να περιλάβουν το Όλο. Συνεπώς δεν μένει για τον αναλυόμενο άλλος δρόμος από το λέγειν. Η ομιλία είναι αυτή που αποπειράται να πει για αυτό το αδύνατο της δομής. Αλλά το λέγειν δεν είναι δυνατόν να μιλήσει για το Πραγματικό παρά μέσα από τα μισό-λογα (mi-dire) του υποκειμένου. Η αλήθεια μπορεί μόνο να μισό-ειπωθεί. Γιατί η «αλήθεια είναι αδελφή της απόλαυσης» δηλώνει ο Λακάν στο σεμινάριο του «Ακόμα». Η πιθανότητα (possible) της αλήθειας να ειπωθεί υφίσταται μεν αλλά συντελείται πάντοτε μέσα από μισό-λογα.
Τί γίνεται με τις περιπτώσεις των ασθενών που προσέρχονται στο γραφείο του αναλυτή; Τί είναι αυτό που ωθεί ένα υποκείμενο να απευθυνθεί σε κάποιον ψυχαναλυτή; «Υπάρχει κάτι που δεν προχωρά πάρα πέρα στη ζωή μου» αναφέρει κάποιος ασθενής. Υπάρχει ένα αδύνατο και το αδύνατο «είναι αυτό που δεν παύει να μη γράφεται» αναφέρει ο Λακάν. Σ’ αυτό το αδύνατο τοποθετεί τη σεξουαλική σχέση ως αυτή που δεν παύει να μη γράφεται.
Πώς συνδέεται το σύμπτωμα με το αδύνατο όταν το σύμπτωμα είναι αυτό που δεν παύει να γράφεται; Με ποιο τρόπο το υποκείμενο αποπειράται να γράψει το αδύνατο της σεξουαλικής σχέσης;
Υπάρχει λοιπόν κάτι που το υποκείμενο δεν μπορεί να υποφέρει. Αυτό το κάτι είναι της τάξεως του συμπτώματος, το οποίο δεν μπορεί να περάσει στη σημαίνουσα αλυσίδα. Το σύμπτωμα ως μεταφορά μπορεί μεν να γραφεί στη λογική του σημαίνοντος, όμως ένα μέρος του παραμένει εκτός μεταφοράς. Είναι η σχέση του συμπτώματος με το Πραγματικό της Δομής σύμφωνα με το Βορρόμειο κόμπο.
Στις κλινικές βραδιές του Φόρουμ της Αθήνας θα προσπαθήσουμε να επεξεργαστούμε την κλινική του «αδύνατου» με παρουσιάσεις περιπτώσεων από συναδέλφους οι οποίο δεν παύουν να διερωτώνται για το Πραγματικό της Δομής του υποκειμένου.