Τι είναι ψυχαναλυτική κλινική

22 Ιουλίου 2021

Θεματική της χρονιάς

champlacanienathenes

Τι είναι ψυχαναλυτική κλινική
Πρόγραμμα Κλινικών Εκπαιδεύσεων ακαδημαϊκού έτους 2021-2022

Οργάνωση, Συντονισμός, Επιμέλεια Έκδοσης: Άννα Χριστοδουλάκη, Κατερίνα Καραγιάννη, Άννα Κοντούλη

Η Ψυχαναλυτική κλινική

Τα ιδεώδη και οι απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής φαίνεται πώς οδήγησαν στη διαμόρφωση νέων νοσογραφιών οι οποίες όχι μόνο κατατάσσουν αλλά και καθορίζουν τις διάφορες παθολογίες με βάση κριτήρια τα οποία δεν έχουν καμία σχέση ούτε με το αίτημα του υποκειμένου, αλλά ούτε και με το πραγματικό της δομής του. Με τις απαιτήσεις αυτές άλλωστε δεν είχαν κανένα πρόβλημα να συνταχθούν και οι μετα-φροϋδικοί ψυχαναλυτές, θεμελιωτές της θεωρίας της ego psychology, συναινώντας κατ’ αυτό τον τρόπο στην μετατροπή του φροϋδικού έργου σε νεκρό γράμμα αλλά και στον εκφυλισμό της ίδιας της ψυχανάλυσης.

Αν όμως η ψυχανάλυση ως θεωρία και κλινική, όπως άλλωστε και η ψυχιατρική, καθώς και οι ψυχοθεραπείες κάθε απόχρωσης, γίνονται αποδέκτες του ίδιου αιτήματος εκ μέρους των υποκειμένων το οποίο αφορά την θεραπεία του συμπτώματος όπως και κάθε άλλου νοσήματος το οποίο θεωρείται ψυχικής προέλευσης, τότε μάλλον θα πρέπει να καθοριστούν οι συνιστώσες που την συγκροτούν αλλά και η μέθοδος που την διαχωρίζει από αυτές.

Ο Λακάν με την επιστροφή στον Φρόυντ αλλά και την τριμερή διάκριση μεταξύ φαντασιακού, συμβολικού, πραγματικού συνέβαλε στην εκ νέου θεμελίωση της ψυχαναλυτικής θεωρίας και κλινικής, όπως και στην εγκαθίδρυση μιας νέας κλινικής, αυτής του πραγματικού. Άλλωστε, θέτοντας στο επίκεντρο της αναλυτικής πράξης το υποκείμενο ως υποκείμενο του λόγου και της ομιλίας, υποχρέωσε τους ψυχαναλυτές να επαναπροσδιοριστούν σε σχέση με τα ακόλουθα ζητήματα:

α. Τον ορισμό του συμπτώματος και την αξία που του αποδίδεται στα πλαίσια του αιτήματος, καθοριστική για την διαφοροποίηση μεταξύ ψυχανάλυσης και ψυχοθεραπείας, αλλά και για τον διαφορετικό τρόπο απάντησης στο εν λόγω αίτημα.

β. Τη σχέση μεταξύ αιτήματος και επιθυμίας η οποία θεωρείται αποφασιστικής σημασίας για την θέση του υποκειμένου.

γ . Την εκπαίδευση των αναλυτών έξω και πέρα από κάθε επαγγελματικό πρότυπο, ως αναπόσπαστο κομμάτι της ίδιας της αναλυτικής πράξης.

Ο αναλυτικός λόγος, όπως προκύπτει από την διατύπωση των τεσσάρων λόγων του Λακάν, ήτοι αυτόν του κυρίου, του υστερικού, τον πανεπιστημιακό λόγο και αυτόν του αναλυτή, δεν είναι ανεξάρτητος από τις διεργασίες οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε όλους τους υπόλοιπους. Εάν όμως ο λόγος του κυρίου, όσο και αυτός του πανεπιστημιακού και του υστερικού έχουν την τάση να υποτάσσονται στις επιταγές και την λογική του κυρίαρχου καπιταλιστικού λόγου, τίθενται κατ’ ανάγκην τα συνακόλουθα ερωτήματα, τα οποία μεταξύ άλλων θα επιχειρήσουμε να θέσουμε εφέτος προς επεξεργασία:

Μπορούμε να διαχωρίσουμε το υποκείμενο ως υποκείμενο του λόγου και της ομιλίας από μια διαρκή τάση ομογενοποίησης του με βάση τα κυρίαρχα σημαίνοντα; Με ποιόν τρόπο επηρεάζει ο κυρίαρχος λόγος την υπό συνεχή διαμόρφωση υποκειμενικότητα των ατόμων, αλλά και με ποιο τρόπο προσλαμβάνει η ψυχανάλυση την βασική κοινωνιολογική διάκριση μεταξύ ατομικού και συλλογικού;

Υπάρχει τελικά περίπτωση ο κυρίαρχος λόγος να επηρεάσει και επομένως να επανακαθορίσει το βασικό εννοιολογικό θεμέλιο της αναλυτικής πράξης που είναι η σχέση αλήθειας και γνώσης;

Άννα Χριστοδουλάκη
Πρόεδρος ΕΚΕ • Υπεύθυνη ΠΚΕ

Τι είναι ψυχαναλυτική κλινική (*)

(*) Το κείμενο αποτελεί το εισαγωγικό επιχείρημα της θεματικής των Κλινικών Κολλεγίων της IF-EPFCL, που δημοσιεύτηκε στα Γαλλικά, με τον τίτλο ‘’Qu’est-ce qu’une clinique psychanalytique? ’’ .

Η επιλογή της φετινής μας θεματικής αποτελεί τη βάση όσων έθεσαν ως στόχο τα Κλινικά μας Κολλέγια και κατά συνέπεια, μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα φιλόδοξη. Διότι τι άλλο από την ψυχαναλυτική κλινική θα μπορούσε να μας απασχολήσει, συνεχίζοντας, υπό το όνομα του Κολεγίου, το Κλινικό Τμήμα που είχε συσταθεί με την καθοριστική συμμετοχή του ίδιου του Λακάν;

Κατά τα εγκαίνια στην Sainte-Anne, ο Λακάν μας δήλωνε με τον πιο εμφαντικό τρόπο, το πρόγραμμα, του οποίου σχεδίαζε την υλοποίηση και που δεν ήταν άλλο από το να απαντήσει στο ερώτημα, που αποτελεί και την βάση του σημερινού μας τίτλου.

Δύο είναι οι άξονες οι οποίοι θα πρέπει να υπογραμμιστούν σχετικά με τα όσα ορίζονται από το εν λόγω ερώτημα:

«Τι είναι η ψυχαναλυτική κλινική;» Το ερώτημα αυτό δεν είναι περίπλοκο. Διότι αποτελεί την βάση όσων λέγονται σε μια ανάλυση.
Αλλά υπάρχει επίσης και μια αναφορά του Λακάν στην κλινική του νοσοκομείου η οποία εμπεριέχεται στην ίδια τη χρήση του ψυχαναλυτικού ντιβανιού:

«Θα πρέπει, λοιπόν να cliniquer¹. Δηλαδή, να ξαπλώσετε. Η κλινική είναι πάντα συνδεδεμένη με την κλίνη – πάμε να δούμε κάποιον που είναι κλινήρης. Εν ολίγοις δεν επινοήσαμε τίποτα καλύτερο, από το να συνεχίζουμε να ωθούμε αυτούς που προσέρχονται στην ψυχανάλυση, να ξαπλώσουν. Με την ελπίδα να αποκομίσουν από αυτήν κάποιο όφελος, το οποίο δεν είναι ευθύς εξαρχής δεδομένο, πρέπει να το πούμε κι αυτό.»

Ο Λακάν συνιστούσε σεμνότητα και σύνεση, αλλά θα ήθελε επίσης να δώσουμε κι εμείς την δική μας άποψη για την αναλυτική κλινική. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει επίσης να διαβάζουμε ή να ξαναδιαβάζουμε όσα οι ψυχαναλυτές μπόρεσαν να πουν, μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα, σχετικά με την προσέγγισή την οποία επεχείρησαν της κλινικής τους.

Και επίσης πρέπει να αποσαφηνίσουμε τον τρόπο μετάδοσης της ψυχαναλυτικής κλινικής. Αν ο Φρόιντ κατάφερε να μεταδώσει τις αφηγήσεις των θεραπειών – ανέλυε, την ίδια στιγμή που επινοούσε την ψυχανάλυση – ο Λακάν, επειδή επεξεργάστηκε την επιθυμία του αναλυτή από την οποία προκύπτει η θέση του αναλυτή, διέκρινε αυτό που λέγεται σε μια θεραπεία, από αυτό που ο αναλυτής μπορεί να μεταδώσει στο κοινό.

Jean Jacques Gorog,

με την συμβολή της Annie Staricky

Μετάφραση από τα Γαλλικά: Μαρία Βελισσαροπούλου & Κομματά Ευαγγελία

1: cliniquer : Νεολογισμός ο οποίος προέρχεται από τον όρο clinique, γλωσσικό δάνειο από την ελληνική γλώσσα και δη από τον όρο κλινική. Ο όρος αυτός προκύπτει από την λέξη κλίνη που στα νεοελληνικά σημαίνει κρεββάτι. [ΣΤΜ]

Βιβλιογραφία

Βιβλιογραφία στην Γαλλική γλώσσα

Επιμέλεια βιβλιογραφίας στην Γαλλική Γλώσσα: Στέλιος Μωριάτης

FREUD Sigmund

Briefe an Wilelm Fließ (1887-1904) Francfort-sur-le-Main, Fischer, 1986.
Vorwort und Anmrkungen zur Übersetzung von J.M. Charcot, Leçons de Mardi à la Salpêtrière ( 1887-8), (1894) Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol Nachtragsband,
« Charcot (1893) », Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, Fischer, Vol I, 1952.
«Entwurf einer Psychologie (1895), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol Nachtragsband, 1987.
« Über die Berechtigung von der Neurasthenie einen bestimmten Symptomenkomplex als « Angst- Neurose,, abzutrennen( 1895), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le- Main, S.Fischer, vol I,1952.
Studien über hysterie (1895), Gesammelte Werke, Francfort- sur-le-Main, S.Fischer, vol I,1952.
Zur Ätiologie der Hysterie (1896), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol I,1952.
Heredité et l’étiologie des névroses (1896), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol I,1952.
Die Abwehr-Neuropsychosen. Versuch einer psychologischen Theorie der akquirten Hysterie, vieler Phobien und Zwangsvorstellungen und gewisser halluzinatorischer Psychosen (1894), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, Fischer, vol I,1952.
Die Traumdeutung (1900), Gesammelte Werke, Francfort-sur- le-Main, S.Fischer, vol I -III
Die Freudsche psychoanalytische Methode (1904), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer,vol V,
“Bruchstück einer Hysterie –Analyse (1905)”, Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. V,1942.
Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie (1905), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. V,1942.
Analyse der Phobie eine fünfjährigen Knaben (1909), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. VΙΙ,1941.
Bernerkungen-über einer Fall von Zwangsneurose (1909), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. VΙΙ,1941.
Eine Kindheiteitserinnerung des Leonardo da Vinci (1910), Francfort-sur-le-Main, S.Fischer,. Francfort-sur-le-Main, Fischer, vol. VIII,1945.
Psychoanalytische Bemerkungen über einen autobiographisch beschriebenen Fall yon Paranoia (Dementia paranoides) (1911), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, VΙΙI,1945.
Das Unbewusste (1915), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le- Main, S.Fischer, vol. X,1946.
Die Verdrängung (1915), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le- Main, S.Fischer, vol. X,1946.
Neurose und psychose, (1924), Gesammelte Werke, Francfort- sur-le-Main, S.Fischer, vol. XIII,1940.
Hemmung, Symptom und Angst (1926), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. XIV,1948.
Konstruktionen in der Analyse (1937), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. XVI,1950.
Névrose , psychose et perversion,

LACAN Jacques

Le Séminaire livre I, Les écrits techniques de Freud (1953-1954), paris, Seuil, 1975.
Le Séminaire livre II, Le moi dans la théorie de Freud et dans la technique de la, psychanalyse (1954-1955), Seuil 1978.
Le Séminaire livre III, Les psychoses (1955-1956), Seuil
Le Séminaire, livre IV, La relation d’objet (1956-1957), Paris, Le Seuil,
Le Séminaire, livre V, Les formations de l’inconscient (1957- 1958), Paris, Le Seuil, 1998.
Le Séminaire, livre VI, Le désir et son interprétation, (1958- 1959), Paris, Martinière, 2013.
Le Séminaire, livre VII, L’éthique de la psychanalyse, (1959- 1960),Paris, le Seuil, 1986.
Le Séminaire, livre VIII, Le transfert, (1960-1961), Paris, le Seuil,
Le Séminaire, livre X, L’angoisse, (1962-1963), Paris, Le Seuil
Le Séminaire, livre XI, Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse, (1964), Paris, Le Seuil, 1990.
Le Séminaire, livre XII, Problèmes cruciaux pour la psychanalyse, (1964-1965) pro manuscripto Staferla.
Le Séminaire, livre XIII, L’objet de la psychanalyse, (1965-1966), pro manuscripto staferla.
Le Séminaire, livre XIV, La logique du fantasme, (1966-1967), pro manuscripto staferla.
Le Séminaire, livre XV, L’acte psychanalytique, (1967-1968), pro manuscripto
Présentation des mémoires d’un psychopathe, in Autres

Κείμενα άλλων συγγραφέων

Julien P, Psychose, perversion, névrose: La lecture de Jacques Lacan, Erès 2001.
Henry M. Généalogie de la psychanalyse : Le commencement perdu, Paris, PUF, 1985.
Assoun P.-L, Introduction à l’épistémologie freudienne, Paris, Payot,
Assoun P.-L, Métapsychologie et psychiatrie, L’effet DSM, Synapse No 174, 2001.
Fondation du Champ Freudien, Hystérie et obsession : Les structures cliniques et la direction de la cure. Rapports de la Rencontre internationale, 1986 du Champ Freudien, Paris.
Fondation du Champ Freudien, Traits de perversion dans les structures cliniques. Volume préparatoire à la Vie Rencontre Internationale du Champ Freudien à Paris, Paris, Navarin,
JJ Gorog, Vous avez dit pervers ? Pour en finir avec les malentedus, ed Hermann.
Colette Soler, L’inconscient à ciel ouvert dans la psychose, presses universitaires du Midi.

Ελληνική βιβλιογραφία

Επιμέλεια βιβλιογραφίας στην Ελληνική γλώσσα: Γιώργος Ζαφειρόπουλος ● Διονύσης Μπράτης

FREUD Sigmund

Μελέτες για την υστερία (σε συν. με τον Breuer), μετάφραση Λ. Αναγνώστου, Εκδόσεις Επίκουρος, Αθήνα, 2002.
Τρεις μελέτες για την θεωρία της σεξουαλικότητας, Εκδόσεις Πλέθρον, μετάφραση Β. Πατσογιάννη, Αθήνα, 2014
Ναρκισσισμός, Μαζοχισμός, Φετιχισμός, μετάφραση Λ. Αναγνώστου, Εκδόσεις Επίκουρος, 1991
Κείμενα για την παράνοια και τις ψυχώσεις, μετάφραση Π. Παπαδόπουλος, Εκδόσεις Principia, Αθήνα, 2016
Μεταψυχολογικά κείμενα του 1915, μετάφραση Λ. Αναγνώστου Εκδόσεις Επίκουρος, Αθήνα, 2005
Η παιδική γενετήσια οργάνωση, Στο: Περιοδικό Fort – Da, τεύχος Α΄, μετάφραση Β. Σκολίδης, σ. 9-12, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα,
Σχετικά με την ψυχογένεση μιας περίπτωσης γυναικείας ομοφυλοφιλίας, Στο: Περιοδικό Εκ των υστέρων, τεύχος 10, μετάφραση Τ. Δασκαρόλη, σ. 9-33, Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα,
Η πολιτισμική σεξουαλική ηθική και η σύγχρονη νευρικότητα, Opportuna,
Η δυσφορία μέσα στον πολιτισμό, Πλέθρον,
Το οικογενειακό μυθιστόρημα των νευρωτικών, Opportuna,
Ο Ντοστογιέφσκι και η πατροκτονία, Πατάκης,
Χτυπούν ένα παιδί, Opportuna,
Πέραν της αρχής της ηδονής, Επίκουρος,
Το Εγώ και το Αυτό, Πλέθρον,
Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής, Πλέθρον 2016
Η τεχνική της ψυχανάλυσης, Επίκουρος
Πέντε ιστορικά ασθενείας, Επίκουρος
Εισαγωγή στην ψυχανάλυση, Επίκουρος
Αναστολή, σύμπτωμα και άγχος, Μεταίχμιο 2018
Νέα σειρά των παραδόσεων για την εισαγωγή στην ψυχανάλυση, Επίκουρος 1977.
Περατή και μη περατή ανάλυση, Πλέθρον
Κατασκευές στην ψυχανάλυση, στο Εκ των υστέρων, τεύχος 1, Εξάντας
Για τη δυναμική της μεταβίβασης, παρατηρήσεις για τον έρωτα μεταβίβασης, Πλέθρον, 2010.
Για την εισαγωγή της θεραπείας, ανάμνηση, επανάληψη, επεξεργασία, Πλέθρον, 2010.
Πρακτική ψυχανάλυση, Επίκουρος,
Μαθήματα ψυχικής ανατομίας, Ροές,
Φρόυντ, Γιούνγκ. Η αλληλογραφία, Αρμός,
Η Ερμηνεία των ονείρων, Πλέθρον,
Το ευφυολόγημα και η σχέση του με το ασυνείδητο, Πλέθρον, 2009
Μια σύνοψη της ψυχανάλυσης, Πλέθρον, 2017

LACAN Jacques

Γραπτά

Περί ενός προκαταρκτικού ερωτήματος σε κάθε πιθανή θεραπευτική αγωγή της ψύχωσης, μετάφραση Α. Πόρου, Δ. Βάγιας, Χ. Ιωακειμίδης, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.
Η σημασία του φαλλού, μετάφραση Κ. Κουκουλάκη, Ν. Ζορμπάς, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.
Κατευθυντήριες γραμμές ενόψει ενός συνεδρίου για τη γυναικεία σεξουαλικότητα, μετάφραση Κ. Κουκουλάκη, Ν. Ζορμπάς, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.
Το στάδιο του καθρέφτη, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.Η επιθετικότητα στην ψυχανάλυση, Έκδοση της EPFCL.
Περί ενός προκαταρκτικού ερωτήματος σε κάθε πιθανή θεραπευτική αγωγή της ψύχωσης, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.
Η κατεύθυνση της θεραπείας και οι αρχές της εξουσίας της, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.
Το σεμινάριο για το «κλεμμένο γράμμα», Πατάκης,
Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση, Εκκρεμές, 2005.

Το Σεμινάριο

Βιβλίο ΙΙΙ, Οι ψυχώσεις, μετάφραση Β. Σκολίδης, Ρ. Χριστοπούλου, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα, 2013.
Βιβλίο ΧΙ, Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης, μετάφραση Α. Σκαρπαλέζου, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 1982 [εξαντλημένο].
Βιβλίο ΧΧ, Ακόμη, μετάφραση Β. Σκολίδης, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα, 2013
Βιβλίο VIII, Η μεταβίβαση, Εκδόσεις Εκκρεμές, Αθήνα, 2019
Βιβλίο XVII, Το αντίστροφο της ψυχανάλυσης, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα, 2015

Άλλα κείμενα

Κίνητρα του παρανοϊκού εγκλήματος: το έγκλημα των αδελφών Παπέν, Στο: Τετράδια Ψυχιατρικής, Ιούλιος – Σεπτέμβριος
Ο ατομικός μύθος του νευρωτικού, Εκκρεμές,
Η οικογένεια, Καστανιώτης,

Κείμενα άλλων συγγραφέων

Filloux Παιδαγωγική και ψυχανάλυση, Gutenberg, 2011.
Klein M & Riviere Η αγάπη και το μίσος, η ανάγκη της επανόρθωσης, Κονιδάρης, 1990.
Winnicot Το παιχνίδι και η πραγματικότητα, Αρμός, 2019.
Μως Μ. Το δώρο, Μορφές και Λειτουργίες της ανταλλαγής, Καστανιώτης,
Μως Μ. Κοινωνιολογία και ανθρωπολογία, Εκδόσεις του εικοστού πρώτου, 2004.
Φρόυντ Α. Το Εγώ και οι μηχανισμοί άμυνας, Καστανιώτης,
Strauss Claude-Levi, Δομική Ανθρωπολογία, Κέδρος,
Claude Leger & Jean Pierre Drapier, Ψυχανάλυση και Ψυχιατρική, μια διαρκής παρεξήγηση, Ίνδικτος, 2012.
Silvestre Michel, Η λακανική δομή της ιδεοψυχαναγκαστικής νεύρωσης, Ίνδικτος, 2011.
Κανγκιλέμ Ζορζ, Το κανονικό και το παθολογικό, Νήσος,
Φουκώ Μισέλ, Η γέννηση της κλινικής, Νήσος,
Μαλβάλ Ζαν Κλώντ, Ο αυτιστικός και η φωνή του, Εκκρεμές,
Mannoni Maud, Η θεωρία ως επινόηση, Πλέθρον,
Assoun Paul Laurent, Ο διαστροφικός και η γυναίκα, Opportuna,

Βιβλιογραφία στην Αγγλική γλώσσα

Επιμέλεια βιβλιογραφίας στην Αγγλική γλώσσα: Γιώργος Ζαφειρόπουλος ● Διονύσης Μπράτης

Lacan, J. The Seminar of Jacques Lacan, Book I: Freud’s Papers on Technique, WW Norton & Co. , 1991 (διαθέσιμο στο com)
Lacan, J. The Seminar of Jacques Lacan, Book VII: The Ethics of Psychoanalysis, Routledge, 2004 (διαθέσιμο στα Public)
Lacan, Ecrits, WW Norton & Co., 2006 (διαθέσιμο στα Public)
Lacan, J. The Seminar Book XIXa: The Knowledge of the Psychoanalyst (διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή στο com)
Deutsch, The Psychoanalysis of Sexual Functions of Women, Taylor & Francis Ltd., 1991 (διαθέσιμο στο bookdepository.com)
Sharpe, E. F. Dream Analysis, Taylor & Francis Ltd., 1995 (διαθέσιμο στοcom)
Dunker, The Constitution of the Psychoanalytic Clinic, Routledge, 2018 (διαθέσιμο στο Amazon)
Quinet, A. Lacan’s Clinical Technique, Routledge, 2017 (διαθέσιμο στοcom)
Jazani, B. Lacanian Psychoanalysis from Clinic to Culture, Routledge, 2020 (διαθέσιμο στο bookdepository.com)