Το επείγον και η απάντηση του αναλυτή

Αν και ο όρος επείγον συνδέεται άμεσα με αυτό το οποίο ωθεί ένα υποκείμενο να απευθυνθεί σε έναν αναλυτή, η χρήση του από τον Λακάν αναφέρεται,  μέσα από τα διάφορα κείμενα  της πρώιμης αλλά και της ύστερης περιόδου της διδασκαλίας του, όχι  τόσο στο αίτημα, όσο στην απάντηση την οποία καλείται να δώσει ο αναλυτής.

Υπό αυτή την έννοια δεν είναι τυχαίο που ο Λακάν ολοκληρώνοντας το κείμενο του 1966  «Το υποκείμενο επιτέλους σε ερώτημα» σπεύδει να δηλώσει ότι ακόμα κι αν παραμείνει  ένα ίχνος από όσα έχει εισαγάγει η ψυχανάλυση,  θα υπάρχει πάντα κάποιος αναλυτής για να απαντήσει σε ορισμένες επείγουσες καταστάσεις  που απορρέουν από τις υποκειμενικές ανάγκες του καθενός.

Ωστόσο όσο επείγον και αν εμφανίζεται το αίτημα του υποκειμένου  χρήζοντας μιας άμεσης ή αναγκαίας απάντησης, ανάλογης και με τις επιταγές της εποχής, η θέση του αναλυτή και επομένως και η απάντησή του, δεν καθορίζεται από τις ιδεολογικές, κοινωνιολογικές ή πολιτικές απόψεις που ενίοτε επικρατούν, ούτε υπαγορεύεται από μια κανονικότητα η οποία εξαρτάται από την γραμμικότητα του χρόνου.

Έτσι αν για τον Φρόυντ το ασυνείδητο αγνοεί τον χρόνο και η μόνη ένδειξη «χρονικότητας» είναι αυτή της επανάληψης,  για τον Λακάν, ο χρόνος  καθώς συγκροτείται σε γραμματική κατηγορία μέσα από το παρελθόν, το παρών  και το μέλλον  ορίζεται από την πράξη του λόγου αλλά και της ομιλίας.  Εν ολίγοις η ίδια η χρονικότητα προυποθέτει την δομή του λόγου καθώς το σημαίνον διαμοιράζεται, ανάλογα με τον χρόνο, σε συγχρονία και διαχρονία.

Κατά συνέπεια η ίδια η έννοια του χρόνου δεν μπορεί να νοηθεί ανεξάρτητα από τα εκφερόμενα ενός υποκειμένου και επομένως από τις συμπτωματικές εκδηλώσεις του στην σχέση του με το χρόνο.

Εν κατακλείδι ο διαφορετικός τρόπος εγγραφής τόσο της δομής του υποκειμένου, όσο και ενός συμπτώματος στο χρόνο, προσδίδει σε αυτόν τον τελευταίο, μια λογική διάσταση, καθιστώντας τον,  χρόνο λογικό με θεωρητικές αλλά και κλινικές προεκτάσεις.

Πιο συγκεκριμένα ο Λακάν επιχειρώντας Στις «τέσσερις θεμελιώδεις έννοιες της ψυχανάλυσης» να επαναπροσδιορίσει την λειτουργία του ασυνειδήτου, το συνδέει άμεσα με το χρόνο, συλλαμβάνοντας το, ως αυτό που εμφανίζεται και εξαφανίζεται για μια στιγμή, ως αυτό που διανοίγεται, που έρχεται για μια στιγμή στο φώς και μετά κλείνει,  προσδίδοντάς του  μια όψη έκλειψης.

Πρόκειται για την επιστροφή από τον Λακάν στον ορισμό που ο ίδιος ο Φρόυντ απέδωσε στο ασυνείδητο το οποίο κατέστησε απρόσιτο στην αρχή της αντίφασης  όπως και σε κάθε χωρο-χρονική λειτουργία. Ορισμός  που δεν μπορεί να παρακάμψει  την διάκριση ανάμεσα στον αριστοτελικό χρόνο, συνδεδεμένο με την κίνηση των «φύσει όντων», και τον λογικό χρόνο, παράμετρο της ανθρώπινης επιθυμίας η οποία συνίσταται στο να διανοίγει σ’ ένα σύντομο και περιορισμένο μέλλον μια αναπαράσταση από το παρελθόν, που παρότι σύντομη και στιγμιαία,   παραμένει ακατάλυτη.

«…χρειάζεται χρόνος, για να αφήσει τα ίχνη του αυτό, που αρχικά απέτυχε να αποδειχθεί» λέει ο Λακάν στην «Radiophonie» αναφερόμενος στον λογικό εκείνο χρόνο τον οποίο έχει ανάγκη το υποκείμενο για να οδηγηθεί, από την συνάντηση με τον αναλυτή, τον ελεύθερο συνειρμό, τα προκαταρκτικά ερωτήματα και την εγκαθίδρυση της μεταβίβασης, στο τέλος και την έξοδο από μια ανάλυση.

Ο λογικός αυτός χρόνος, που ο Λακάν ξεδιπλώνει ως τον χρόνο της αναλυτικής πράξης,  μέσα από το σόφισμα των τριών φυλακισμένων στο κείμενο «Ο λογικός χρόνος και ο ισχυρισμός, της εκ των προτέρων βεβαιότητας» είναι ο χρόνος που απαιτείται ώστε, έχοντας ο αναλυόμενος, ως αφετηρία αυτό που αγνοεί, να οδηγηθεί, επισπεύδοντας την αναλυτική διαδικασία, στην έξοδο του από αυτή.

Κατά συνέπεια, αν το επείγον, όπως καταδεικνύεται από την παραπάνω υπόθεση δεν συνδέεται μόνο με την είσοδο στην ανάλυση αλλά και με την έξοδο από αυτή, ποιά η απάντηση ή η θέση του αναλυτή και με ποιο τρόπο καλείται αυτός να  συμβάλει στην περάτωσή της;

Βιβλιογραφία

Σ. Φρόυντ: Πέραν της αρχής της ηδονής. Εκδόσεις Νίκας

Σ. Φρόυντ: Περατή και μη περατή ανάλυση. Εκδόσεις Πλέθρον.

S : Freud : Esquisse d’une psychologie. Partie II. Psychopathologie, Le proton pseudos hystérique p.109-133. Εdition érès.

Ζακ Λακάν: Πρόλογος στην αγγλική έκδοση του 11ου Σεμιναρίου.  Η ψυχανάλυση 9-10. Έκδοση της Ελληνικής Εταιρίας της Νέας Λακανικής Σχολής.

Ζ. Λακάν: Το Σεμινάριο βιβλίο ΧΙ, Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης. Εκδόσεις Κέδρος. Σελ.259-349,75-89.

Lacan Jacques

Ecrits, Paris SEUIL.

« Le temps logique et l’assertion de certitude anticipée »p.197-201.

« Du sujet enfin en question » p.229-236

« D’une question préliminaire à tout traitement de la psychose » p.531-583

Autres écrits Paris Seuil 2001

Proposition du 9 octobre 1967 sur la psychanalyse de l’Ecole » p.243-259

« Radiophonie »p. 428, 433, 446.

« L’Etourdit » p.486.

« Télevision »p. 517- 520.

Le Séminaire

L’Ethique de la psychanalyse p. 1959-1960, 55- 56. Paris, Seuil.

L’Angoisse 1962 1963 p 185 198 Paris Seuil.

Le sinthome Paris, Seuil.

SOLER:

Colette Avènements du réel de l’angoisse au symptôme, Paris Editions du champ lacanien 2016.

Les temps du sujet de l’inconscient Hétérité. n. 7, Revue IF EPFCL 2009