“Θεραπεία του Μοναδικού: Σώμα και Απόλαυση στην εποχή μας”, Ημερίδα των Φόρουμ της Πολύγλωσσης Ζώνης ΔΦ-ΣΨΦΛΠ, Λίβανος

Επιχείρημα

Η ψυχανάλυση θέτει ως στόχο την ανασύσταση και αναδημιουργία της ιστορίας του υποκειμένου: την ιστορία, που από και δια μέσου του Άλλου, παρεπιδημεί στο υποκείμενο και συγκροτεί τη μοναδικότητά του. Αυτό που είναι μοναδικό είναι ιδιαίτερο: η ψυχανάλυση καλείται να ανασυσταθεί με κάθε αναλυόμενο, ακόμη και αν στην εποχή μας, τα υποκείμενα οδηγούνται στην ανάλυση με τα ίδια πρωταρχικά ερωτήματα: τι είμαι για τον Άλλο; Τι σημαίνει να είσαι μια γυναίκα, ένας άντρας;  Αυτό που είναι ξεχωριστό είναι μοναδικό: σε κάθε ανάλυση αναδύεται ένας μοναδικός κοινωνικός δεσμός, φορέας του οποίου είναι το αίτημα του αναλυόμενου, η επιθυμία του αναλυτή και μεταξύ αυτών των δύο, η μεταβίβαση. Αυτό που είναι μοναδικό, είναι παράξενο: κάθε ανάλυση εκτυλίσσεται στα πλαίσια της εποχής της, της μοναδικής στιγμής της ιστορίας με όλες τις ιδιαιτερότητές που την συγκροτούν. Και πάνω απ’ όλα, το μοναδικό είναι συμπτωματικό – μεταφέρει στην ψυχανάλυση αυτό που είναι ανυπόφορο, για να πορευθεί στο μονοπάτι του ασυνείδητου, να διασχίσει τη φαντασίωση και, ίσως, να οδηγηθεί στον πυρήνα του συμπτώματος, ώστε να αναλάβει την ευθύνη του.  Με αυτό το σκεπτικό, η Ημερίδα της Πολύγλωσσης Ζώνης θα επικεντρωθεί σε τρεις κύριους άξονες:

1) Το σύμπτωμα ως σωματο-συμβάν

Οι επιπτώσεις της γλώσσας στο σώμα είναι παρούσες κατά τρόπο ώστε να κυμαίνονται ανάμεσα στην σημαίνουσα αυτοτιμωρία και την επίδραση της απόλαυσης (jouissance) που ασκεί το σημαίνον πάνω στο σώμα. Προς το τέλος της διδασκαλίας του, ο Λακάν συνένωσε τη γλώσσα και το σώμα στο ομιλ-όν σώμα. Το σύμπτωμα είναι εκείνο του σώματος, μια απάντηση στην ανυπαρξία της έμφυλης σχέσης που γεννά η γλώσσα. Μέσω ακριβώς αυτής της γλώσσας, ο αναλυόμενος μεταφέρει στην ανάλυση το ομιλ-όν σώμα του με όλα όσα το αφορούν: μεταξύ των άλλων, ένα είδωλο και ένα νέο φαντασιακό ιδεώδες του σώματος. Αν μιλάμε με το σώμα μας, τι μας λένε τα σύγχρονα σώματα;

2) Φύλο και γένος

Το έμφυλο σώμα επηρεάζεται σήμερα όλο και πιο πολύ από τα ιδεώδη, και μάλιστα από τη στιγμή που το φύλο και το γένος έχουν διαχωριστεί, στα πλαίσια του κοινωνικού λόγου με ιδιαίτερη έμφαση. Ο Φρόυν έγραψε ότι “η ανατομία είναι το πεπρωμένο”, δίνοντας έμφαση στη λειτουργία της τομής στο είναι του υποκειμένου, στις στιγμές της τομής αλλά και στην επιθυμία, που είναι εκείνο που αφορά την έμφυλη διαφορά στην εποχή μας. Πέρα από την εικόνα του σώματος, η εμφυλοποίηση, όπως την περιέγραψε ο Λακάν, συνιστά μια συμβολική θέση του υποκειμένου. Βέβαια, και αυτό αφορά τον τρόπο που εμείς, ως ψυχαναλυτές ασχολούμαστε με το σώμα, πρόκειται για μια μοναδική απόλαυση (jouissance), μια απόλαυση έμφυλη στο σταυροδρόμι του
πραγματικού, του φαντασιακού και του συμβολικού. Πώς αντιμετωπίζει το υποκείμενο το ζήτημα του φύλου;

3) Η ηθική της μοναδικότητας

Σήμερα, είτε μέσω του επιστημονικού λόγου είτε σε κοινωνικό επίπεδο, το σώμα αντικειμενοποιείται βάναυσα, οδηγώντας στην αναζήτηση
ριζικών πράξεων για τη μεταμόρφωσή του. Η ψυχανάλυση γίνεται αποδέκτης σήμερα μιας ιδιαίτερα έντονης κριτικής εξ αιτίας του γεγονότος ότι λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας, απέναντι σε παρόμοιες πράξεις του ατόμου, όπως και απέναντι στον επιστημονικό λόγο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση της επίλυσης όλων συλλήβδην των προβλημάτων του υποκειμένου. Ωστόσο, η αντιμετώπιση του μοναδικού από τη σκοπιά της σημερινής ψυχανάλυσης, η οποία μπορεί να λάβει υπ’όψιν της, την υποκειμενικότητα ως αναντικατάστατη και μοναδική, συνιστά άνοιγμα στην ηθική διάσταση της ψυχαναλυτικής πρακτικής. Με ποιο τρόπο, το σύγχρονο υποκείμενο θα αναλάβει την ευθύνη της επιλογής του δικού του τρόπου απόλαυσης;

Μετάφραση – Επιμέλεια: Καραμήτσου Άννα – Κομματά Ευαγγελία