Από την λογική της τυποποίησης της επιθυμίας στη λογική της φαντασίωσης

Ο Φρόυντ μεταξύ 1897 και 1914, αναγάγει το ρόλο του φαντασιακού αλλά και του πραγματικού στους μηχανισμούς του ασυνείδητου, πράγμα το οποίο επέτρεψε τους ψυχαναλυτές, κατ’ αρχάς να μετατρέψουν το φαντασιακό σε ένα άλλο πραγματικό και εν συνεχεία να αναζητήσουν σε αυτό τον κανόνα του πραγματικού.

Το φαντασιακό δεν είναι της τάξεως του ψευδαισθητικού το οποίο πλαισιώνεται από μια ιδέα. Είναι εκείνο που επέτρεψε στον Φρόυντ να ανιχνεύσει στα μορφώματα του ασυνειδήτου, με τα οποία γαλουχήθηκαν οι υπέρμαχοι της θεωρίας του, τον συμβολικό προσδιορισμό στον οποίο υποτάσσεται η φαντασιακή λειτουργία είτε πρόκειται για τον μηχανισμό της λεκτικής λήθης είτε για τη δομή του φετιχισμού.

Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι η επιμονή στην ανάλυση της νεύρωσης ανέδειξε την δυναμική του Οιδιπόδειου συμπλέγματος και παράλληλα διασφάλισε την σύζευξη του φαντασιακού με την συμβολική τάξη η οποία επιβάλλει στον αναλυτή να μην προσπερνά τον τόπο του Άλλου, ο οποίος όντας εκεί, συνοδεύει αυτόν που μιλάει.

Η ανάγνωση των έργων του Φρόυντ και του Λακάν κατά την περυσινή περίοδο μας παρείχε την δυνατότητα να διακρίνουμε τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο αμφότεροι προσεγγίζουν το θέμα της επιθυμίας. Πολύ συνοπτικά, σκιαγραφήσαμε τα βασικά χαρακτηριστικά των θεωρητικών τους επεξεργασιών και καταλήξαμε να διατυπώσουμε τις βασικές παραμέτρους με τις οποίες συνδέονται.

Οδηγηθήκαμε στην επεξεργασία του κεφαλαίου IV του ανέκδοτου κειμένου του Λακάν, Η αμφισβήτηση του ψυχαναλυτή, υπό τον τίτλο, Μια λογική όσον αφορά την τυποποίηση της επιθυμίας, η οποία αναδεικνύει την διαδρομή που ακολουθεί η αναλυτική διαδικασία με στόχο την ανάδειξη της επιθυμίας του υποκειμένου αλλά και την λογική σχέση του σημαίνοντος το οποίο υπαγορεύει το απροσδιόριστο του ασυνειδήτου. Από αυτή την άποψη το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με την αδιαφάνεια του πραγματικού το οποίο εισάγει την ίδια την απροσδιοριστία του σημαίνοντος και τον διχασμό του υποκειμένου, $.

Πράγματι εκείνο που συνδέει το νευρωτικό υποκείμενο με την απόλαυση είναι η φαντασίωση: το διαγραμμένο S στη σχέση του με αυτό το αντικείμενο μικρό (a), ενώνεται σε αυτόν τον τύπο που γράφτηκε στον πίνακα ($◊a) με αυτό το κάτι, το οποίο παρουσιάζεται ως ρόμβος 1. Εάν η φαντασίωση δίνει το πλαίσιο μιας ορισμένης απόλαυσης είναι διότι η λειτουργία του ευνουχισμού ρυθμίζει, όπως λέει ο Λακάν, την σχέση υποκειμένου και αντικειμένου. Η εν λόγω άρθρωση εγκαθιδρύει την φαντασίωση έχοντας ως αναφορά το – φ, ενώ εισάγει την σημαίνουσα αλυσίδα.

Από την άλλη ο αποκλεισμός του ευνουχισμού στην περίπτωση της ψύχωσης έχει ως συνέπεια την αποχαλίνωση της απόλαυσης στην οποία επιδίδεται το υποκείμενο. Εάν μπορούμε να θέσουμε το ερώτημα όσον αφορά το καθεστώς του ψυχωτικού υποκειμένου είναι διότι ο διχασμός του υποκειμένου εμφανίζεται μια ωραία πρωία, να περιπλανιέται αποσυνδεδεμένος από το υποκείμενο του σημαίνοντος στο επίπεδο του πραγματικού. Η αποκατάσταση της σημαίνουσας αλυσίδας μέσα από την παραληρηματική μεταφορά είναι αναγκαία αλλά δεν θεωρείται επαρκής. Με ποιον τρόπο ο αναλυτής στην προκειμένη περίπτωση μπορεί να ενσαρκώσει την θέση η οποία μέσω της μεταβίβασης μπορεί να ανακόψει την διολίσθηση του υποκειμένου σε ένα πραγματικό, το οποίο ταυτίζει τον αναλυτή, με τον Άλλο της απόλαυσης;

1. Jacques Lacan, La logique du fantasme, S.minaire XIV, σελ 12.

Εισηγητής: Στέλιος Μωριάτης

Ημερομηνίες: 14 & 21 Οκτωβρίου 2023 • 4 & 18 Νοεμβρίου 2023 • 2 & 16 Δεκεμβρίου 2023 • 13 & 27 Ιανουαρίου 2024 • 10 & 24 Φεβρουαρίου 2024 • 9 & 23 Μαρτίου 2024 • 6 & 20 Απριλίου 2024 • 11 Μαΐου 2024 • 1 & 15 Ιουνίου 2024

Βιβλιογραφία:

Jacques Lacan, Mise en question du psychanalyste, in Redivivus, σελ. 60- 102.

Jacques Lacan, La logique du fantasme, S.minaire XIV.

Gilles Deleuze, Pr.sentation de Sacher- Masoch, 1967.

Λεοπόλδος Μαζόχ, Σκληροί έρωτες,2012.

Poincar. : La science et l’hypothèse, Paris, Flammarion, 1968, 2e partie, chap. III, La géométrie de Riemann : ” Imaginons un monde uniquement peuplé d’ êtres dénués d’épaisseur ; et supposons que ces animaux “infiniment plats”

Frege : Écrits logiques et philosophiques, Seuil, Paris, 1971.

Guy Rosolato: The voice and the literary myth

George Bernard Shaw : Pygmalion, L’Arche, 1997.

George Boole: Les lois de la pens.e, Vrin 1992.

Gottlob Frege : Τα θεμέλια της αριθμητικής (Die Grundlagen der Arithmetik, 1884), εκδ. Νεφέλη, 2009.

Orus Apollo Niliacus, ou Horapollo Niliacus, “De la signification des notes hiéroglyphiques des Aegyptiens”, Paris.

J. Kerver, 1543, traduit de grec en francoys par Jean Martin (secrétaire du cardinal de Lenoncourt), II, 23.

The Hieroglyphics of Horapollo, Princeton University Press, 1993.

Jacques MARITAIN, Le paysan de la Garonne ?

Jan Lukasiewicz : Contribution à l’histoire de la logique des propositions in Jean Largeault : Logique mathématique – Textes, pp. 9-25, .d. Armand Colin, coll. U, Paris, 1972. Analyse de l’histoire du calcul propositionnel de Philon de Mégare à Frege.

Émile Benveniste, Problèmes de linguistique générale, Gallimard, 1966, ch. XIV: pp. 168-173.

S. Leclaire et J. Laplanche : . L’inconscient : une étude psychanalytique ..

C. Stein : “Langage et inconscient”

Χανς Σλούγκα, Η γέννηση της λογικής και οι ρίζες της αναλυτικής φιλοσοφίας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2009.

“ et un texte de Lacan (réécrit en 1964).

DESCARTES R.n., Ο Λόγος περί της μεθόδου, εκδ. Παπαζήση, 1976.

Αριστοτέλης, Μετά τα Φυσικά, εκδ. Ζήτρος, 2014.

Γιάννη Τζαβάρα, Σχόλια στο ποίημα του Παρμενίδη, Φιλοσοφικά δημοσιεύματα, 2016.

Frege : Sinn und Beddeutung, sens et dénotation, in Écrits logiques et philosophiques, Paris, Seuil, 1971.

Ludwig Wittgenstein, Τractatus logico philosophus, εκδ. Παπαζήση, 1978.

Roman Jakobson : Kindersprache, Aphasie und allgemeine Lautgesetze ; Langage enfantin et aphasie, .d. de Minuit, 1969.

Jan Lukasiewicz : Du principe de contradiction chez Aristote, éd. Éclat, 2000.

Claude Imbert : “Pour une histoire de la logique. Un héritage platonicien ” Paris, Puf, 1999.