Η διεύθυνση της θεραπείας

17:15 Η έβδομη σφραγίδα, Μπέργκμαν
19:15 Εισήγηση Λευτέρη Χαρίτου

Σε άμεση συνάρτηση και σε διάλογο με το θέμα των κλινικών εκπαιδεύσεων της φετινής χρονιάς, «Τι είναι Ψυχαναλυτική κλινική;» επιλέχθηκε ως θέμα του Σεμιναρίου του Φόρουμ της Αθήνας, «Η κατεύθυνση (ή διεύθυνση) της θεραπείας και οι αρχές της εξουσίας της ». Η ομιλία του Λακάν με τον ομώνυμο τίτλο, την οποία θα μελετήσουμε στα πλαίσια του Σεμιναρίου, έλαβε χώρα στο Συνέδριο Ψυχανάλυσης στο Royamont το 1958, που διοργάνωσε η νεοσύστατη τότε Φροϋδική Εταιρία του Παρισιού. Η Φ.Ε.Π. προέκυψε από την αποχώρηση του Λακάν πέντε χρόνια νωρίτερα από την Ψυχαναλυτική Εταιρεία του Παρισιού, γεγονός που είχε ως συνέπεια τη διαγραφή του από τη Διεθνή της Ψυχανάλυσης, διαγραφή που κόστισε στο Λακάν και την οποία ποτέ δεν αποδέχθηκε.

Ο Λακάν διαφωνούσε με την απομάκρυνση της Φ.Ε.Π από τη διδασκαλία του Φρόυντ και με τη μετατροπή της ψυχαναλυτικής αγωγής, που έχει ως κέντρο το ασυνείδητο, σε μια ψυχοθεραπεία με στόχο την ενδυνάμωση του εγώ. Η ρήξη το 1953 ήταν αναπόφευκτη. Ξεκίνησε έτσι μια έντονη αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο σχολές, μέρος της οποίας ήταν και το συγκεκριμένο συνέδριο. Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη καθώς θα μελετούμε το κείμενο του Λακάν, ότι με αυτό απαντά στα κείμενα του Μωρίς Μπουβέ τα σχετικά με την ψυχαναλυτική ερμηνεία και με τη μεταβίβαση. Με μαχητικό τόνο, στη διάλεξή του, θίγει ένα προς ένα τα σημεία διαφωνίας του με τον τελευταίο και επιχειρηματολογεί για την κατάρριψη τους. Το 1961, μη αρκούμενος στην προφορική του απάντηση, εκδίδει το γραπτό κείμενο της διάλεξης του στο περιοδικό « Ψυχανάλυση » με τίτλο

« Δομικές Προοπτικές ». Αργότερα, το 1966, το κείμενο θα συμπεριληφθεί στα Γραπτά με τον τίτλο που γνωρίζουμε.

Η πολιτική χροιά που διέπει αυτή τη διάλεξη είναι ήδη εμφανής από τον τίτλο της. Ο όρος «Direction», που επέλεξε ο Λακάν, δεν έχει τυχαία διττή σημασία. Ο ομιλητής τείνει μέσω του διφορούμενου του όρου να υπογραμμίσει τη διαφορά ανάμεσα στη διεύθυνση της ψυχαναλυτικής αγωγής, κύριο μέλημα και καθήκον του ψυχαναλυτή, και στην κατεύθυνση του ίδιου του αναλυόμενου ή της ζωής του, κύριο λάθος κατά το Λακάν, που πρέπει ο αναλυτής να αποφύγει. Καταγγέλει έτσι τις παρεκτροπές της Διεθνούς της Ψυχανάλυσης, που « θέλουν το καλό » του αναλυόμενου, δηλαδή γνωρίζουν ποιο είναι το καλό για εκείνον καλύτερα από εκείνον, και απομακρύνονται με αυτόν τον τρόπο από το δρόμο που χάραξε ο Φρόυντ, που είναι η αποκωδικοποίηση της γνώσης του ασυνειδήτου.

Παρά τη χρονολογική τοποθέτηση του κειμένου στη δεδομένη ιστορική περίοδο που προαναφέρθηκε, τα ερωτήματα που αυτό εγείρει καθώς και οι απαντήσεις που τείνει να δώσει,

είναι ακόμη και σήμερα επίκαιρα, ως αντίλογος στο βιοϊατρικό μοντέλο και στην κατάργηση της έννοιας του υποκειμένου που αυτό συνεπάγεται. Το κείμενο προάγει την ψυχανάλυση ως αντιστάθμισμα της κυρίαρχης κουλτούρας του αποτελέσματος, της αποτελεσματικότητας και της επιτυχίας. Η φιλοδοξία του είναι να συμπυκνώσει τις βασικές αρχές της εκπαίδευσης των ψυχαναλυτών, οι οποίες τους διαφοροποιούν από τους θεραπευτές του « αποτελέσματος ».

Έτσι, θα δούμε ποια είναι εκείνα τα εργαλεία που έχει στη διάθεση του ο ψυχαναλυτής και πώς η ηθική της ψυχανάλυσης του προτείνει να τα χρησιμοποιήσει, ποια είναι η θέση της ψυχαναλυτικής ερμηνείας, πώς ο ψυχαναλυτής διαχειρίζεται τη μεταβίβαση, και ακόμη, τι σημαίνει η μυστηριώδης πρόταση του Λακάν ότι ο αναλυτής πρέπει να πληρώσει με φράσεις, αλλά επίσης με το άτομο του; Τι εννοεί ο Λακάν όταν λέει ότι ο ψυχαναλυτής πρέπει να κάνει το νεκρό, όπως στο μπριτζ;

Εξίσου σημαντικό με τη « Λειτουργία και Πεδίο της Ομιλίας και της Γλώσσας » για τη θεωρία της ψυχανάλυσης, « Η Διεύθυνση της Θεραπείας » αποτελεί θεμελιώδες κείμενο για την εμβάθυνση στην κλινική πράξη.

Συντονισμός: Θώμη Μανωλοπούλου

Εισηγητές: Μέλη του Φόρουμ της Αθήνας & προσκεκλημένοι ομιλητές.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

                Στην Ελληνική γλώσσα

                 Σίγκμουντ  Φρόυντ,

• Η δυσφορία μέσα στον πολιτισμό, Πλέθρον, 2013.
• Η τεχνική της ψυχανάλυσης, Επίκουρος 1985.
• Πέντε ιστορικά ασθενείας, Επίκουρος 2014.
• Εισαγωγή στην ψυχανάλυση, Επίκουρος 1996.
• Aναστολή, σύμπτωμα και άγχος, Μεταίχμιο 2018
• Νέα σειρά των παραδόσεων για την εισαγωγή στην ψυχανάλυση, Επίκουρος 1977.
• Περατή και μη περατή ανάλυση, Πλέθρον 2008.
• Κατασκευές στην ψυχανάλυση, στο Εκ των υστέρων, τεύχος 1, Εξάντας 1997.
• Για τη δυναμική της μεταβίβασης, παρατηρήσεις για τον έρωτα μεταβίβασης, Πλέθρον, 2010.
• Για την εισαγωγή της θεραπείας, ανάμνηση, επανάληψη, επεξεργασία, Πλέθρον, 2010.
• Πρακτική ψυχανάλυση, Επίκουρος, 1975.
• Μαθήματα ψυχικής ανατομίας, Ροές, 2004.
• Η Ερμηνεία των ονείρων, Πλέθρον, 2018.
• Το ευφυολόγημα και η σχέση του με το ασυνείδητο, Πλέθρον, 2009
• Μια σύνοψη της ψυχανάλυσης, Πλέθρον, 2017

Ζακ Λακάν,

 Γραπτά

• Η κατεύθυνση της θεραπείας και οι αρχές της εξουσίας της, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.
• Περί ενός προκαταρκτικού ερωτήματος σε κάθε πιθανή θεραπευτική αγωγή της ψύχωσης, μετάφραση Α. Πόρου, Δ. Βάγιας, Χ. Ιωακειμίδης, Εσωτερική Έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.
• Λειτουργία και πεδίο της ομιλίας και της γλώσσας στην ψυχανάλυση, Εκκρεμές, 2005.

Το Σεμινάριο

• Βιβλίο ΧΙ, Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης, μετάφραση Α. Σκαρπαλέζου, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 1982 [εξαντλημένο].
• Βιβλίο VIII, Η μεταβίβαση, Εκδόσεις Εκκρεμές, Αθήνα, 2019
  Βιβλίο XVII, Το αντίστροφο της ψυχανάλυσης, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα, 2015

Κείμενα άλλων συγγραφέων

• Filloux JC. Παιδαγωγική και ψυχανάλυση, Gutenberg, 2011.
  Strauss Claude-Levi, Δομική Ανθρωπολογία, Κέδρος, 2010.
  Claude Leger & Jean Pierre Drapier, Ψυχανάλυση και Ψυχιατρική, μια διαρκής παρεξήγηση, Ίνδικτος, 2012.

Βιβλιογραφία στην Αγγλική γλώσσα

• Lacan, J. The Seminar of Jacques Lacan, Book I: Freud’s Papers on Technique, WW Norton & Co. , 1991 (διαθέσιμο στοcom)
  Lacan, J. The Seminar of Jacques Lacan, Book VII: The Ethics of Psychoanalysis, Routledge, 2004 (διαθέσιμο στα Public)
• Lacan, J. The Seminar Book XIXa: The Knowledge of the Psychoanalyst (διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή στοcom)
  Deutsch, H. The Psychoanalysis of Sexual Functions of Women, Taylor & Francis Ltd., 1991 (διαθέσιμο στο bookdepository.com)
• Sharpe, E. F. Dream Analysis, Taylor & Francis Ltd., 1995 (διαθέσιμο στοcom) Dunker, C. The Constitution of the Psychoanalytic Clinic, Routledge, 2018 (διαθέσιμο στο Amazon) Quinet, A. Lacan’s Clinical Technique, Routledge, 2017 (διαθέσιμο στο bookdepository.com) Jazani, B. Lacanian Psychoanalysis from Clinic to Culture, Routledge, 2020 (διαθέσιμο στο bookdepository.com)

Βιβλιογραφία στη Γαλλική γλώσσα

• Lettre à Fliess du 21 Septembre 1897 dans « Naissance de la psychanalyse », Paris, PUF, 1956 et dans « Lettres à Fliess », édition complète, Paris, PUF, 2006.
• Fonction et champ de la parole et du langage en psychanalyse, conférence de Rome, 26 et 27 septembre 1953, dans Écrits, Paris, Seuil, 1966,
• Proposition sur le psychanalyste de l’Ecole, Autres Ecrits, Paris, Seuil, 2001.
• Radiophonie, Autres Ecrits, Paris, Seuil, 2001.
• La Direction de la cure et les principes de son pouvoir, Écrits, Paris, Seuil, 1966.
• Le Séminaire livre I, Les écrits techniques de Freud (1953-1954), Paris, Seuil, 1975.
• Le Séminaire livre II, Le moi dans la théorie de Freud et dans la technique de la, psychanalyse (1954-1955), Paris, Seuil 1978.
• Le Séminaire, livre IV, La relation d’objet (1956-1957), Paris, Seuil, 1998.
• Le Séminaire, livre V, Les formations de l’inconscient (1957-1958), Paris, Seuil, 1998.
• Le Séminaire, livre VI, Le désir et son interprétation, (1958-1959), Paris, Martinière, 2013.
• Le Séminaire, livre VII, L’éthique de la psychanalyse, (1959-1960), Paris, Seuil, 1986.
• Le Séminaire, livre VIII, Le transfert, (1960-1961), Paris, Seuil, 2001.
• Le Séminaire, livre XI, Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse, (1964), Paris, Seuil, 1990.
• Le Séminaire, livre XII, Problèmes cruciaux pour la psychanalyse, (1964-1965) pro manuscripto Staferla.
• Le Séminaire, livre XIII, L’objet de la psychanalyse, (1965-1966), pro manuscripto staferla.
• Le Séminaire, livre XV, L’acte psychanalytique, (1967-1968), pro manuscripto staferla.