Από την Πρωταρχική Φαντασίωση στη γέννηση του συμπτώματος

“…Γιατί το παιδί…το παιδί είναι πρώτα απ’ όλα ένα ζωντανό

πλάσμα. Εγώ, όμως, δεν τ’ αντέχω, Άλφρεντ! Δεν τ’ αντέχω… σου

το λέω… Ε, λοιπόν, εύχομαι να μην είχε ποτέ του γεννηθεί…” ¹

    Η Ρίτα Άλλμερς σε μια στιγμή παροξυσμού εύχεται τον θάνατο του γιου της, του μικρού Έγιολφ, τον χαμό του οποίου λίγο αργότερα θα θρηνήσει. Θέλει ο άντρας της να είναι μόνο για εκείνη, δεν αντέχει να τον μοιράζεται με κανέναν άλλο ούτε με το ίδιο της το παιδί, το οποίο, εν προκειμένω, ως ένας μικρός άλλος, ως η ναρκισσιστική αναπαράσταση του σταδίου του καθρέφτη που εισάγει την διαλεκτική του ή εγώ ή εσύ, εισβάλλει για να κλέψει την αγάπη του πατέρα.

    Ο Φρόυντ μέσα από την επεξεργασία της φαντασιακής φράσης δέρνουν ένα παιδί θα τοποθετήσει στην καρδιά του σχηματισμού του συμπτώματος τις σεξουαλικές ενορμήσεις οι οποίες ματαιώνοντας την απώθηση, εκπροσωπούνται με υποκατάστατους σχηματισμούς που προκαλούν διαταραχές. Χαρακτηρίζει την παιδική σεξουαλικότητα, η οποία υπόκειται στην απώθηση, ως την κινητήρια δύναμη σχηματισμού του συμπτώματος αλλά και ως το ουσιαστικό στοιχείο του περιεχομένου του.

    Στη Σχέση Αντικειμένου, ο Λακάν ακολουθώντας βήμα- βήμα τον Φρόυντ στην επεξεργασία της πρωταρχικής φαντασίωσης, θα υπογραμμίσει πως, “… το υποκείμενο είναι παρόν μέσω των ματιών του, βλέπει ό,τι συμβαίνει ως μάρτυρας. Το υποκείμενο περιορίζεται σε ένα βλέμμα, υπάρχει δηλαδή αποϋποκειμενοποίηση… Μια οθόνη στην οποία θεσπίζεται το υποκείμενο… Όλο το υποκείμενο γίνεται μάτι, βλέμμα, δηλαδή μερικό αντικείμενο… Παρ’ ότι όμως αυτή η φαντασίωση φέρει μέσα της το συμβολικό, εξαιτίας της αποϋποκειμενοποίησης το συμβολικό είναι μειωμένο… Το άτομο μιλιέται από τον λόγο του Άλλου και δεν αρθρώνει δικό του λόγο…”². Και είναι αυτό το επιπλέον στοιχείο, ένας ασυνείδητος λόγος αρθρωμένος στο επίπεδο του Άλλου, στον οποίο δεσμεύεται το υποκείμενο. Ένα στοιχείο αποκλεισμένο που ενώ απουσιάζει από την νεύρωση, οι περαιτέρω εξελίξεις του, κάνουν την εμφάνισή τους όχι μόνο στα συμπτώματα από τα οποία συγκροτείται αλλά και στην θεμελιώδη φαντασίωση. Το ξαναβρίσκουμε, επιπλέον μέσα από την ανάλυση της μεταβίβασης, προκειμένου το υποκείμενο να περάσει από το “μιλιέται” στο “μιλάει.”

¹Ερρίκος Ίψεν, “Ο Μικρός Έγιολφ”.

² Ζακ Λακάν, Σεμινάριο 4ο, “Η Σχέση Αντικειμένου.”

Εισηγήτρια: Κατερίνα Καραγιάννη

Ημερομηνίες: 13 Ιανουαρίου 2024 • 10 Φεβρουαρίου 2024 • 2 Μαρτίου 2024 • 6 Απριλίου 2024 • 11 Μαΐου 2024

Βιβλιογραφία:

Σ. Φρόιντ, “Δέρνουν ένα παιδί”- Συμβολή στην κατανόηση της γέννησης των Σεξουαλικών Διαστροφών, 1919.Εκδ. Principia

Σ. Φρόιντ, “Αναστολή, σύμπτωμα και άγχος”, 1925. Εκδ. Νίκας

Σ. Φρόιντ, “Ο Άνθρωπος με τα ποντίκια”, 1909. “Τρία ιστορικά ασθενείας”, Εκδ. Επίκουρος

Σ. Φρόιντ, “Η Ερμηνεία των Ονείρων”,1899. Εκδ. Επίκουρος

Σ. Φρόιντ, “Τρείς πραγματείες για τη θεωρία της σεξουαλικότητας”,1905. Εκδ. Printa

Serge Leclaire, “Σκοτώνουν ένα παιδί”, 1975. Εκδ. Εξάντας

Ζακ Λακάν, 4ο, “Η Σχέση αντικειμένου”, 1956-1957. Εκδ. Ψυχογιός

Ζακ Λακάν, The Seminar of Jacques Lacan Book V, “Formations of the Unconscious”, 1957-1958. Polity Publications

Ζακ Λακάν, Το Σεμινάριο, βιβλίο ΧΙ “Οι τέσσερις θεμελιώδεις έννοιες της ψυχανάλυσης”, 1964 – 1965. Εκδ. Κέδρος

Ζακ Λακάν, The Seminar of Jacques Lacan Book XIV “The Logic of Phantasy”, 1966-1967. Karnac Publications

Ζακ Λακάν, “Ομιλία στην Γενεύη”, 4η Οκτωβρίου 1975. Περιοδικό Ψυχανάλυση, τεύχος 8.

Ζακ Λακάν, “Η διεύθυνση της θεραπείας και οι αρχές της εξουσίας της”. Εσωτερική έκδοση της Σχολής Ψυχανάλυσης των Φόρουμ του Λακανικού Πεδίου.