Η φαντασίωση ανάμεσα στην επιθυμία και την απόλαυση

   Η φροϋδική έννοια της ενόρμησης του θανάτου, ως πέραν της αρχής της ευχαρίστησης, η οποία καθορίζει και την αρχή της επανάληψης, οδήγησε τον Λακάν στην τυποποίηση της κατηγορίας του πραγματικού, με στόχο να αποδείξει ότι η σχέση του υποκειμένου με το πραγματικό, ως αυτό που έρχεται πάντα στην ίδια θέση, εξαρτάται τόσο από την σχέση του με την απόλαυση όσο και με την επιθυμία, σε συνδυασμό με την λειτουργία τους στα πλαίσια της φαντασίωσης.

   Η διάκριση μεταξύ επιθυμίας και πεδίου της απόλαυσης τοποθετείται στις απαρχές της δεκαετίας του ’60 όταν ο Λακάν επιχειρεί να ενσωματώσει τους δύο όρους, ήτοι το $ ως υποκείμενο του ασυνειδήτου και το αντικείμενο μικρό α, ως το υπόλοιπο της σημαίνουσας διαδικασίας η οποία συνδέει το υποκείμενο με τον Άλλο, στον γνωστό τύπο της φαντασίωσης $◊α.

   Η επιθυμία, ούσα η επιθυμία του Άλλου είναι εκείνη που υποχρεώνει το υποκείμενο να καταφύγει στην εν λόγω φαντασίωση η οποία ως άμυνα αλλά και ως διαμεσολάβηση που απορρέει από την ικανοποίηση που ενέχει το αίτημα, του επιτρέπει όχι μόνο να προσδιορίζεται αλλά και να αποχωρίζεται απ’ αυτήν.

Η φαντασίωση, συνιστά όχι μόνο απάντηση του υποκειμένου έναντι της επιθυμίας του Άλλου αλλά και τόπο συγκρότησης της ίδιας του της επιθυμίας, και μάλιστα μέσω του αντικειμένου μικρού α το οποίο καθίσταται, κατ’ αυτόν τον τρόπο, φορέας της.

Υπό αυτή την έννοια το αντικείμενο μικρό α ως “αντικείμενο της επιθυμίας” αλλά και ως “αντικείμενο αίτιο” της επιθυμίας, μπορεί να θεωρηθεί ως επίπτωση της τομής, που είναι ενδιάθετη, εξαιτίας του σημαίνοντος, στον λόγο του υποκειμένου, αλλά και εκείνης που απορρέει από την σχέση του με τον Άλλο.

   Ως επίπτωση επομένως του αποχωρισμού του υποκειμένου από τον Άλλο, το αντικείμενο μικρό α ως μέρος του ίδιου του υποκειμένου που εκπίπτει, είναι εκείνο που λειτουργώντας κατά τα πρότυπα του χαμένου αντικειμένου του Φρόυντ, επιτρέπει στην φαντασίωση να μετατραπεί σε φορέα της αναζήτησής του.

    Εν κατακλείδι στήθος, κόπρανα, φωνή και βλέμμα, μαζί με το τίποτα είναι τα τέσσερα αντικείμενα που, σύμφωνα με τον Λακάν καθώς αποχωρίζονται από το ίδιο το υποκείμενο, αλλά και ως αντικείμενα ενόρμησης, καθίστανται αντικείμενα της φαντασίωσης του και κατά συνέπεια αντικείμενα που του επιτρέπουν να διαχωριστεί από την απόλαυση του Άλλου.

   Εν προκειμένω η φαντασίωση λειτουργεί όχι μόνο ως άμυνα έναντι της απόλαυσης των ενορμήσεων όπως υποστήριζε ο Φρόυντ αλλά επιπλέον και ως ένα είδος, σύμφωνα με τον Λακάν, ενδυμασίας, όπου τα αντικείμενα αρθρώνονται ως σενάρια, και όπου το πραγματικό της ενορμητικής απόλαυσης ορίζεται από ένα κείμενο, ενδεδυμένο από μια εικόνα.

    Κατά συνέπεια αν η διάκριση μεταξύ επιθυμίας και απόλαυσης επιτρέπει την αποκρυστάλλωση τόσο της φαλλικής απόλαυσης όσο και της απόλαυσης του Άλλου όπως αυτή διακυβεύεται μέσα από τα αντικείμενα της ενόρμησης, η φαντασίωση επιτρέπει την δόμηση αυτής της απόλαυσης με βάση τις διαστάσεις Πραγματικό, Συμβολικό, Φαντασιακό, όπως τις διατυπώνει ο Λακάν προς το τέλος της διδασκαλίας του.

Εισηγήτρια: Ευαγγελία Κομματά

Ημερομηνίες: 21 Οκτωβρίου 2023 • 18 Νοεμβρίου 2023 • 16 Δεκεμβρίου 2023 • 27 Ιανουαρίου 2024 • 24 Φεβρουαρίου 2024 • 23 Μαρτίου 2024 • 20 Απριλίου 2024 • 15 Ιουνίου 2024

Βιβλιογραφία:

Φρόυντ Σίγκμουντ: Πέρα από την αρχή της ευχαρίστησης, εκδόσεις. Πλέθρον

Φρόυντ Σίγκμουντ, Χτυπούν ένα παιδί, Δοκίμια για τα πεπρωμένα των ενορμήσεων, Εκδόσεις Πλέθρον.

Φρόυντ Σίγκμουντ, Δοκίμια Μεταψυχολογίας, 1915, Εκδόσεις Καστανιώτη.

Lacan Jacques, Le Séminaire livre VI, Le désir et son interprétation, Editions de la Martini.re Le Champ Freudien.

Lacan Jacques, La subversion du sujet et dialectique du désir in Ecrits Editions Seuil Paris.

Lacan Jacques, Le Séminaire livre XIV, La logique du fantasme, Editions Seuil et le Champ freudien.

Lacan Jacques, Le Séminaire L’angoisse, livre X, Editions Seuil.