Από το σύμπτωμα στο “νέο υποκείμενο”

Στο Σεμινάριο «Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης», ο Λακάν αναφέρεται στο ‘’είναι για το θάνατο-L’être pour la mort’’. Η αινιγματικότητα της φράσης αναδύεται μέσω της επεξεργασίας που κάνει πάνω στη φροϊδική έννοια της ενόρμησης. Ο Φρόιντ στο κείμενο «Ενορμήσεις και ορμικά πεπρωμένα» μιλά για ένα ‘’νέο υποκείμενο’’. Πρόκειται για ένα υποκείμενο το οποίο κάνει την εμφάνιση του, τη στιγμή που η ενόρμηση προσπαθεί να κάνει τον κύκλο, την μπούκλα γύρω από το αντικείμενο. Ο Φρόιντ εισήγαγε το δίπολο ενόρμηση θανάτου-ενόρμηση ζωής. Για τον Λακάν οι δύο ενορμήσεις τοποθετούνται στη σχέση τους με τη γλώσσα, με το σημαίνον θέλοντας να δείξει τη συμβολική διάσταση του θανάτου στο υποκείμενο. Οι ενορμήσεις συνδέονται με το σημαίνον από τη στιγμή που ο ανθρώπινος οργανισμός, το ον της ανάγκης υπόκειται στο λόγο του μεγάλου Άλλου. Δηλαδή όταν αλλοτριωθεί από τα σημαίνοντα του Άλλου. Τότε κατά τον Φρόιντ έχουμε την ανάδυση του ‘’νέου υποκειμένου’’. Τη στιγμή που στο πεδίο του ομιλούντος μπαίνει ο όμοιος του, ο άλλος με μικρό α, τότε, γίνεται η έλευση του ‘’νέου υποκειμένου’’.

Αλλά, στο ‘’Είναι για το θάνατο’’ το οποίο υπογραμμίζει ο Λακάν στο Σεμινάριο του «Η ηθική της ψυχανάλυσης», συμβαίνει κάτι άλλο πέραν της ενόρμησης. Πιο συγκεκριμένα στο γραπτό του «Παραλλαγές τύπου-θεραπείας» το 1966 μιλά για μια ‘’επιθυμία θανάτου’’. Πώς γίνεται να αναφερόμαστε σε μια ‘’επιθυμία θανάτου’’ ή σε ένα ‘’είναι προς το θάνατο’’ αναφορικά με το υποκείμενο; Σχετίζεται όντως με το θάνατο; Και αν ναι, για ποιο θάνατο μιλάμε; Σίγουρα δεν έχει να κάνει με την ενόρμηση του θανάτου από τη στιγμή που ο Λακάν μιλάει για την επιθυμία…

Με ποιο τρόπο θα μπορούσαμε να διευρύνουμε την έννοια ενός ‘’νέου υποκειμένου’’ μέσα στον κοινωνικό δεσμό και πιο συγκεκριμένα στον λόγο του αναλυτή; Μπορούμε να μιλάμε για ένα ‘’νέο υποκείμενο’’ μιας καινούργιας υποκειμενικής οικονομίας; Πώς το θεμελιώδες σύμπτωμα κατά τη διάρκεια της αναλυτικής διαδικασίας ανατρέπει το υποκείμενο καθώς αποχωρίζεται από τον Άλλο; Πρόκειται άραγε για την επίπτωση της απόλαυσης του υποκειμένου ως επακόλουθο του αποχωρισμού; Εξάλλου η ψυχανάλυση είναι αυτή που οδηγεί το υποκείμενο σε μια γνώση γύρω από την ίδια την  απόλαυση. Πρόκειται για μια γνώση συγκεκριμένη, μοναδική, αυτή της απόλυτης διαφοράς.

Εισηγητής: Γιώργος Κωνσταντίνου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• «Ενορμήσεις και ορμικά πεπρωμένα», Εκδότης: Νίκας / Ελληνική Παιδεία Α.Ε
• «Περατή και μη περατή ανάλυση» Εκδόσεις, Πλέθρον.
• «Ανατροπή του υποκειμένου και διαλεκτική της επιθυμίας», Γραπτά-Ανέκδοτο.
• «Η κατεύθυνση της θεραπείας» Γραπτά, Ανέκδοτο.
• «Το φροϋδικό πράγμα» Γραπτά, Ανέκδοτο.
• «Παραλλαγές της τυπικής-θεραπείας», Γραπτά, Ανέκδοτο.
• «Η ηθική της ψυχανάλυσης» Σεμινάριο, Ανέκδοτο.
• «Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης» Εκδόσεις Ράππα.
• «Ραδιοφωνία» Άλλα γραπτά, Ανέκδοτο.
• «Ακόμη» Σεμινάριο, εκδόσεις Ψυχογιός.