Η δικαιοσύνη του Πατέρα

Πρελούδιο, Φόρουμ του Λιβάνου

1η διαδικτυακή ημερίδα των Φόρουμ της Πολύγλωσσης Ζώνης ΔΦ-ΣΨΦΛΠ

Στην ψυχανάλυση, δεν μιλάμε για δικαιοσύνη, δεν είναι μια αναλυτική έννοια, αλλά είναι θεμελιακό . Η δικαιοσύνη είναι στην πραγματικότητα μια βιολογική και ανθρωπολογική προβληματική. Είναι ένα ερώτημα που τίθεται στη φιλοσοφία.

“Ο δίκαιος άνθρωπος εγκαθιδρύει μια εσωτερική τάξη, εναρμονίζει τα τρία μέρη της ψυχής του απόλυτα όπως οι τρεις όροι της μουσικής κλίμακας”, έλεγε ο Πλάτωνας (Η Πολιτεία).

Για τι είδους δικαιοσύνη μιλάμε στην ψυχανάλυση; Μιλάμε γι’ αυτό; Θα υπήρχε ένας άνθρωπος στον οποίο θα μπορούσε να αποδοθεί το σημαίνον “δίκαιος”;

Βέβαια, παρά τον αποκλεισμό της χρήσης του σημαίνοντος δικαιοσύνη στην ψυχανάλυση, η μόνη δικαιοσύνη παραμένει αυτή του “ευνουχισμού” (Lacan, Το Σεμινάριο Η Σχέση Αντικειμένου) η οποία συντελείται από τον πατέρα της πατρικής λειτουργίας. Είναι ο αποχωρισμός της απόλαυσης από το σώμα του μητρικού Άλλου. Για τον Λακάν, ο ευνουχισμός δεν προέρχεται τόσο από μια εξωτερική καταστολή όσο από την έμπρακτη  ενεργοποίηση της ομιλίας. Στο γεγονός ότι το υποκείμενο παγιδεύεται στη γλώσσα χάνει την πρωταρχική απόλαυση του σώματός του. Το παιδί, εκτοπισμένο από τη θέση του είναι ο φαλλός της μητέρας, συναντά το πέος του πατέρα (είναι αυτό το οποίο δικαιολογεί την απουσία του). Είναι η εμπειρία της έλλειψης η οποία εξανθρωπίζει το ανθρώπινο όν  μέσω της πρόσβασης στην επιθυμία του.

Ο ευνουχισμός θα ήταν επομένως μια συμβολική διεργασία η οποία ασκείται σε ένα φαντασιακό αντικείμενο, του οποίου ο φορέας είναι ο συμβολικός πατέρας.

Έτσι, η δικαιοσύνη είναι φαλλική, είναι η αρετή του Νόμου. “Είμαι ευνουχισμένος όπως ο πατέρας μου! “με όλο τον πόνο, την απώλεια, την στέρηση κ.λπ. που αναδύει  αυτή την εξορία από την μητρική γλωσσολαλία.

Από την πλευρά της μητέρας, η αδικία παίρνει τα πάνω της. Η μητρική αγάπη είναι ” “, φέρει μέσα της ό, τι αντιπροσωπεύει το παιδί για τη μητέρα του. Και σε αυτόν τον ρόλο, η μητέρα σηματοδοτεί ό, τι αποτελεί  αδικία σε αυτή την δυαδική σχέση μητέρας-παιδιού.

Συχνά αντιμετωπίζουμε το ζήτημα του πατέρα μέσα από τη διαχωριστική του λειτουργία, χωρίς να αναφέρουμε το ρόλο του -αν έχει- στο πλαίσιο της οικογένειάς του. Ποιος είναι λοιπόν ο ρόλος του πατέρα; Τι εννοούμε με το σημαίνον “ο ρόλος του πατέρα”, ρόλος ο οποίος προηγουμένως αποδιδόταν στη μητέρα;

Ένα ερώτημα το οποίο ας απασχολήσει τον στοχασμό μας    …

Cynthia Jabbour

Φόρουμ του λακανικού πεδίου του Λιβάνου