Κλινικές δομές και αναλυτική πράξη

Η έννοια της δομής στην ψυχαναλυτική κλινική παρά την συχνή χρήση της υποθάλπει σημαντικές διαφορές οι οποίες συχνά διχάζουν ακόμα  και εκείνους  που  την χρησιμοποιούν. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι απουσία της όποιας συναινετικής τοποθέτησης, είναι ιδιαίτερα εμφανής όχι μόνο στους συγγραφείς διαφορετικών Σχολών ή θεωρητικών ρευμάτων αλλά ακόμα και στους ίδιους τους κλινικούς οι οποίοι όμως έχουν κοινές αναφορές.

Στο πλαίσιο της ψυχιατρικής κυριάρχησαν δυο ρεύματα: από την μια πλευρά οι ψυχοπαθολογία για την οποία οι εκδοχές της υποκειμενικότητας συνδέονται με τις εκφάνσεις του ασυνειδήτου και από την άλλη η λειτουργική νοσογραφία του DSM η οποία  επικράτησε ευρύτερα. Στην προκειμένη περίπτωση ο κλινικός περιορίζεται στα χαρακτηριστικά τα οποία παρατηρεί και απέχει από την οποιαδήποτε αναφορά στην ψυχοπαθολογία και την κλινική σκέψη που κυοφορεί. Ωστόσο οι υποσχέσεις της βιολογίας δεν συνάδουν με την διαγνωστική μεθοδολογία της ψυχοπαθολογίας.

Η ίδια η έννοια της ψυχοπαθολογίας- σύμφωνα όχι μόνο με την αγγλο- σαξωνική προσέγγιση της  «συμπτωματολογίας» αλλά και με την αναζήτηση της αιτιότητας και της μετεξέλιξης των συμπτωμάτων- είναι σύγχρονη με τις απόπειρες περιγραφής της ψυχικής ασθένειας από τον Kraepelin και στην συνέχεια των προτάσεων του Jaspers (1913) όσον αφορά την κατανόηση ή την εξήγηση των συνδρόμων.

Παράλληλα ο Freud με την «Μεταψυχολογία» του εστιάζεται στην διασαφήνιση των συνθηκών οι οποίες συνέβαλλαν στην συγκρότηση του συμπτώματος αναδεικνύοντας την ψυχαναλυτική μεθοδολογία – τοπική, δυναμική, οικονομική- και διευρύνοντας τα εργαλεία της ψυχοπαθολογίας. Από το 1890 ήδη ο Freud προτείνοντας τις αμυντικές ψυχονευρώσεις εισάγει ένα νέο μοντέλο, τους κλινικούς τύπους οι οποίοι θα συμπορευτούν με τις ψυχιατρικές οντότητες έχοντας ως γνώμονα τους αμυντικούς μηχανισμούς.

Στην προκειμένη περίπτωση η διαφορο-διάγνωση επιτρέπει την άρθρωση των ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων σε συνάρτηση με την κλινική δομή με προοπτική την ψυχοθεραπευτική στρατηγική. Αντιστοιχεί σε αυτό που αργότερα ο J. Lacan θα χαρακτηρίσει ως ανεξιχνίαστες αποφάσεις του είναι, με την έννοια ότι υπόκεινται στις ασυνείδητες επιλογές του υποκειμένου. Από αυτή την άποψη η αναλυτική πράξη όσον αφορά την διάκριση των κλινικών δομών σε νεύρωση, ψύχωση και διαστροφή έρχεται να αρθρώσει την ερμηνεία μέσα από μια σειρά κλινικές συνιστώσες : το γράφημα της επιθυμίας, την πατρική μεταφορά, την δομή της φαντασίωσης, την άρθρωση των ασυνείδητων επιλογών, την τοπολογία και την διάκριση των κατηγοριών του φαντασιακού, του συμβολικού και του πραγματικού μέχρι και την γραφή των κόμβων. Με άλλα λόγια μέσα από οτιδήποτε αφορά την μοναδικότητα της κλινικής του υποκειμένου. Θεμελιώδης κανόνας ο οποίος συνδέεται άμεσα με την ψυχαναλυτική τεχνογνωσία, ήτοι την γνώση της «άγνοιας» και της αλήθειας την οποία πρεσβεύει.

Ο Freud από το 1912, στο κείμενο « Συμβουλές στους γιατρούς για την αναλυτική αγωγή», εκθέτει δυο απλούς κανόνες που αφορούν την αναλυτική διαδικασία τους οποίους ο Λακάν διατυπώνει ως εξής : αφενός της μη- παράλειψης γεγονότων και συμβάντων της καθημερινότητας και αφετέρου της μη- συστηματοποίησης των ελεύθερων συνειρμών, θέτοντας την ανακολουθία των συνειρμών, ως συνθήκη της αναλυτικής εμπειρίας. Σενάριο του ονείρου, προαισθήματα, φαντασιακές ονειρώξεις, παραληρήματα συγκεχυμένα ή εναργή, γλωσσικά ολισθήματα, παραπραξίες για τον αναλυόμενο, χαλαρή προσοχή,  ασυνέχεια στη διήγηση,  σιωπή,  τομή για τον αναλυτή.

Εισηγητής: Στέλιος Μωριάτης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Freud S., Neurose und psychose, (1924), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. XIII,1940.
• Freud S., Hemmung, Symptom und Angst (1926), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. XIV,1948.
• Freud S., “ Konstruktionen in der Analyse (1937), Gesammelte Werke, Francfort-sur-le-Main, S.Fischer, vol. XVI,1950.
• Freud S., Névrose , psychose et perversion, 1973.
• Lacan J. Le Séminaire livre I, Les écrits techniques de Freud (1953-1954), paris, Seuil, 1975.
• Lacan J. Le Séminaire livre II, Le moi dans la théorie de Freud et dans la technique de la, psychanalyse (1954-1955), Seuil 1978.
• Lacan J. Le Séminaire livre III, Les psychoses (1955-1956), Seuil 1981.
• Lacan J. Le Séminaire, livre IV, La relation d’objet (1956-1957), Paris, Le Seuil, 1998.
• Lacan J. Le Séminaire, livre V, Les formations de l’inconscient (1957-1958), Paris, Le Seuil, 1998.
• Lacan J. Le Séminaire, livre VI, Le désir et son interprétation, (1958-1959), Paris, Martinière, 2013.
• Lacan J. Le Séminaire, livre VII, L’éthique de la psychanalyse, (1959-1960),Paris, le Seuil, 1986.
• Lacan J. Le Séminaire, livre VIII, Le transfert, (1960-1961), Paris, le Seuil, 2001.
• Lacan J. Le Séminaire, livre X, L’angoisse, (1962-1963), Paris, Le Seuil 2004.
• Lacan J. Le Séminaire, livre XI, Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse, (1964), Paris, Le Seuil, 1990.
• Lacan J. Le Séminaire, livre XII, Problèmes cruciaux pour la psychanalyse, (1964-1965)
• Julien P, Psychose, perversion, névrose: La lecture de Jacques Lacan, Erès 2001.
• Léguil F et Adam J, “ Première clinique freudienne des névroses “, Hystérie et obsession, Les structures cliniques de la névrose et la direction de la cure, Paris, Navarin, 1986.
• Fink B, A clinical introduction to lacanien psychoanalysis, Theory and technique, Cambridge, Harvard University Press, 1997.
• Henry M. Généalogie de la psychanalyse : Le commencement perdu, Paris, PUF, 1985.
• Assoun P.-L, Introduction à l’épistémologie freudienne, Paris, Payot, 1990.
• Assoun P.-L, Métapsychologie et psychiatrie, L’effet DSM, Synapse No 174, 2001.
• Fondation du Champ Freudien, Hystérie et obsession : Les structures cliniques et la direction de la cure. Rapports de la Rencontre internationale, 1986 du Champ Freudien, Paris.
• Fondation du Champ Freudien, Traits de perversion dans les structures cliniques. Volume préparatoire à la Vie Rencontre Internationale du Champ Freudien à Paris, Paris, Navarin, 1990.
• Bousseyroux Michel, Lacan le Borroméen, Point hors lignes, érès, 2014.
• Louis Izcovich, Les marques d’une psychanalyse, Stilus, 2015.
• Louis Izcovich, Les paranoïaques et la psychanalyse, Ed Champ lacanien, 2004.
• JJ Gorog, Vous avez dit pervers ? Pour en finir avec les malentedus, ed Hermann, 2021.
• JJ Gorog, L’ acte du psychanalyste, Hermann, 2013.
• Porge, Des fondements de la clinique psychanalytique, Points hors lignes, érès, 2008.
• Colette Soler, L’inconscient réinventé, Puf, 2009.
• Colette Soler, L’innconscient à ciel ouvert de la psychose, Toulouse, PUM,2002.
• Collectif du Champ lacanien.